Εκτροφή σκύλων: τοπίο στην ομίχλη

του Γιώργου Κωστόπουλου, εκτροφέα, εκπαιδευτή, κριτή FCI

σκίτσο: Marcia R. Schlehr – The Great Pyrenees Club of America, Inc.

Η ελληνική εκτροφή καθαρόαιμων σκύλων βρίσκεται ίσως στη πιο ομιχλώδη φάση της.

Η εκτροφική δραστηριότητα, με άλλα λόγια οι ετήσιες εγγραφές κουταβιών στο Γενεαλόγιο του Κυνολογικού Ομίλου Ελλάδος (Κ.Ο.Ε) έχουν μειωθεί σημαντικά: από 10.510 κουτάβια το 2015 σε 7.179 κουτάβια το 2019 (πηγή: FCI Statistics). Οι εκτροφείς τελούν υπό καθεστώς φόβου, απειλής και σύγχυσης μετά την απόσυρση του «νομοσχεδίου Τσιρώνη» και της γενικής ασάφειας που έχει δημιουργηθεί έκτοτε, των φιλοζωικών οργανώσεων που καταγγέλλουν τους κουταβοπαραγωγούς (αν και οι εκτροφείς δεν έχουν καμία σχέση με αυτούς, η όλη κατάσταση τους επηρεάζει, ειδικά αν σκεφτεί κανείς ότι οι οργανώσεις αυτές έφτασαν στο σημείο να προτείνουν στο νομοσχέδιο στείρωση όλων των καθαρόαιμων σκύλων), της αδυναμίας προώθησης και στήριξής τους από τον ΚΟΕ, λόγω του νόμου περί προσωπικών δεδομένων και άλλα πολλά. 

Όμως και σε παγκόσμιο επίπεδο τα πράγματα δεν είναι καθόλου ευοίωνα. 

Αναρωτιέμαι, συνειδητοποιούμε την κατάσταση και θέλουμε να κάνουμε κάτι; 

Προτιμούμε τη σιωπή και τον βολικό βάλτο που την συνοδεύει ή τις άβολες αλήθειες και την ανοιχτή συζήτηση;

Και πως θα καταλήξουμε κάπου; Άρθρα γνώμης στη χώρα μας δεν γράφονται, αφορμές για ανταλλαγή απόψεων και γόνιμο διάλογο ελάχιστες, ελληνική βιβλιογραφία, έστω μεταφρασμένη για θέματα κυνοτεχνίας ανύπαρκτη, επιμορφωτικά σεμινάρια και δυνατότητες συλλογικής αλληλεπίδρασης εκτροφέων σπανιότατα, Όμιλοι φυλών λίγοι και οι μισοί ουσιαστικά ανενεργοί. Συλλογικό όραμα και σχεδιασμός;

Ελπίζω το άρθρο αυτό να συμβάλλει. 

Εν αρχή τα θετικά

Δεν είναι φυσικά όλα μαύρα, οπότε ας ξεκινήσουμε με τα θετικά στη χώρα μας:

  • Και καλά και ελληνικά. Η εγχώρια εκτροφή καθαρόαιμων σκύλων έχει καλύψει τεράστιο έδαφος μέσα στα 35 χρόνια ελληνικής κυνοτεχνίας (από την ίδρυση του ΚΟΕ). Αν σκεφτούμε ότι οι εκθέσεις μορφολογίας σκύλων είναι ο καθρέπτης της εκτροφής μίας χώρας, αφού σε αυτές οι εκτροφείς παρουσιάζουν τα καλύτερα ζώα που έχουν εκθρέψει, τότε ναι, μπορούμε να είμαστε ικανοποιημένοι από την ποιοτική πορεία. Οι εκθέσεις σκύλων στη χώρα μας ξεκίνησαν πριν 30 χρόνια και τα πρώτα 10 χρόνια είχαμε μόνο 1 -2 εκθέσεις τον χρόνο, μόνο στην Αθήνα. Οι συμμετέχοντες σκύλοι αρχικά λίγοι και στη πλειοψηφία τους μέτριας ποιότητας, ή αλλιώς «ποιότητας συντροφιάς» (pet quality) και από λίγες φυλές. Σήμερα διοργανώνονται 40 εκθέσεις σκύλων το χρόνο σε όλη την Ελλάδα (εξαιρείται η περίοδος του κορονοϊού) και η πλειοψηφία των συμμετοχών είναι σκύλοι εκθεσιακής ποιότητας (show quality) και ελληνικής εκτροφής. 
  • Κοινή γνώση. Η έννοια του όρου «εκτροφέας σκύλων», που κάποτε για το ευρύ κοινό ήταν άγνωστη ή ακατανόητη («ταΐζει σκύλους, τους τρέφει δηλαδή;») σήμερα είναι σε κάποιο βαθμό «κοινή γνώση» και ο εκτροφέας απολαμβάνει τον δέοντα σεβασμό. Με άλλα λόγια, τουλάχιστον ένα ποσοστό συμπατριωτών μας που αναζητά καθαρόαιμο κουτάβι γνωρίζει πλέον ότι η ενδεδειγμένη πηγή για να απευθυνθεί είναι ένας εκτροφέας της φυλής.
  • Παλιοί και νέοι. Ένα σημαντικό ποσοστό των παλαιών μας και έμπειρων εκτροφέων είναι ακόμα στη «σκηνή», συνεχίζοντας να εκθρέφουν ποιοτικούς σκύλους και να συμβάλλουν με τη γνώση και πείρα τους. Ταυτόχρονα, αρκετοί νέοι εκτροφείς έχουν προκύψει, και μάλιστα σε φυλές που δεν υπήρχε καν εκτροφική δραστηριότητα μέχρι πρόσφατα. Οι νέοι μπορεί να υστερούν σε πείρα, αλλά συχνά διαθέτουν πάθος, φιλοδοξία και τόλμη. Αναφέρομαι φυσικά σε αυτούς που αντιμετωπίζουν σοβαρά το αντικείμενο. 
  • Ισχυρά όπλα. Οι εκτροφείς του σήμερα έχουν σύμμαχο ισχυρά όπλα ενημέρωσης, επικοινωνίας, τεχνολογίας και επιστήμης που δεν υπήρχαν τις προηγούμενες δεκαετίες. Φωτογραφίες, pedigree, αποτελέσματα εξετάσεων υγείας και άλλες πληροφορίες για σκύλους κάθε φυλής στο διαδίκτυο, αμεσότητα επικοινωνίας και ενημέρωσης, τεστ DNA, κτηνιάτρους εξειδικευμένους σε θέματα γενετικής, γονιμότητας και αναπαραγωγής και άλλα όπλα που προσφέρουν μεγαλύτερες δυνατότητες στην επιλεκτική αναπαραγωγή. Παράδειγμα: το πρωί μίας ημέρας συλλέγεται από κτηνίατρο σπέρμα από έναν κορυφαίο επιβήτορα οπουδήποτε στην Ευρώπη και την επόμενη ημέρα είναι με courier στην Ελλάδα για να γίνει σπερματέγχυση στην θηλυκιά από τον Έλληνα κτηνίατρο!

Προβλήματα και σύγχυση 

  • Επίσημος εκτροφέας ΚΟΕ/FCI: ακούγεται πολύ ωραίο, αλλά δυστυχώς δεν έχει καμία ουσία! Μπορεί ακόμα να θεωρηθεί και παραπλανητικό. 

Σημαίνει απλά ότι ο ενδιαφερόμενος εκτροφέας έχει αιτηθεί επωνυμία εκτροφείου από την FCI, μέσω του ΚΟΕ, η οποία επωνυμία έχει εγκριθεί, με την έννοια ότι κανένας άλλος στον κόσμο δεν χρησιμοποιεί την ίδια, άρα εγκρίνεται. Δηλαδή εγκρίνεται απλά μια επωνυμία, χωρίς καμία προϋπόθεση. Και όχι ο εκτροφέας ως ποιοτικός! Ακόμα και σκύλο να μην έχει κάποιος, μπορεί να πάρει επωνυμία εκτροφείου, για όποτε στο μέλλον θελήσει να εκθρέψει.

Επομένως, δεν υπάρχει καμία περαιτέρω σημασία και ουσία στη φράση «Επίσημος εκτροφέας ΚΟΕ/FCI». Η σωστή διατύπωση θα ήταν «Εγκεκριμένη επωνυμία εκτροφείου από τον ΚΟΕ/FCI”. Αλλά και πάλι, έχει καμία σημασία να αναφερθεί κάτι τέτοιο, αφού δεν αποτελεί «σφραγίδα ποιότητας»; Πιο πολύ σύγχυση, αν όχι παραπλάνηση δημιουργεί.

  • Εκτροφείς με προβιά: κάποιοι γνωστοί εκτροφείς της χώρας μας που έχουν μεγάλη ζήτηση για κουτάβια τους, όταν δεν έχουν κουτάβια εκτροφής τους να πουλήσουν λειτουργούν ως μεταπωλητές. Προμηθεύονται κουτάβια από χονδρέμπορους, δηλαδή κουτάβια προερχόμενα από φάρμες μαζικής παραγωγής (Puppy Farms / Puppy Mills), που προορίζονται για τα Pet Shop και τα μεταπωλούν, ώστε να μην χάσουν τον πελάτη και φυσικά για το κέρδος. Από τη μια πλευρά λοιπόν ανήκουν, θεωρητικά τουλάχιστον, στον χώρο της επιλεκτικής – ποιοτικής αναπαραγωγής και από την άλλη στηρίζουν την ανεξέλεγκτη αναπαραγωγή, πουλώντας τα κουτάβια  της. Αφήνω τέτοιες πρακτικές στην κρίση του καθενός. 
  • Εκτροφέας VS Παραγωγός: σύγχυση για το ποιος είναι εκτροφέας και ποιος όχι. Μέρος της σύγχυσης οφείλεται στο άρθρο των Κανονισμών του ΚΟΕ που αναφέρει: «Εκτροφέας θεωρείται ο ιδιοκτήτης του θηλυκού τη στιγμή της γέννας». Αυτό το άρθρο αποτυπώνει το «γράμμα του νόμου», όχι όμως και το «πνεύμα».

Ο ΚΟΕ, όπως και κάθε Κυνολογικός  Όμιλος, οφείλει να έχει καταγεγραμμένο στο Γενεαλόγιο του κάποιο άτομο ως εκτροφέα κάθε γέννας. Κατανοητό. 

Ας αναρωτηθούμε όμως: θα θεωρούσαμε εκτροφέα τον ιδιοκτήτη θηλυκού με σοβαρή κληρονομική πάθηση, σοβαρό κατασκευαστικό ελάττωμα και προβληματικό χαρακτήρα που το ζευγαρώνει; Νομίζω θα συμφωνήσουμε όλοι: όχι. Τέτοιο άτομο δεν θεωρείται εκτροφέας. Ηθικά και με τους σύγχρονους κυνοτεχνικούς  όρους, δεν θεωρείται εκτροφέας. Είναι παραγωγός. 

Εκτροφέας, σύμφωνα με τη σύγχρονη κυνοτεχνική ηθική και πρακτική θεωρείται όποιος αναπαράγει ένα σκύλο με γνώμονα 5 στόχους / ποιοτικά κριτήρια.

Τα 5 ποιοτικά κριτήρια που καθορίζουν τον σύγχρονο εκτροφέα:

1. η γενική υγεία των σκύλων (ευρωστία, μορφολογική και ανατομική αρτιότητα)

2. η απαλλαγή – απομάκρυνση από κληρονομικές παθήσεις 

3. ο υγιής – ισορροπημένος χαρακτήρας

4. η φυλετική τυπικότητα (ο σεβασμός του προτύπου της φυλής) 

5. η κάλυψη όλων των αναγκών των σκύλων του, σωματικών και ψυχοπνευματικών. 

Οποιοδήποτε άλλο παράγοντα τον θεωρώ άσχετο με την έννοια του εκτροφέα: αν έχει συχνά γέννες ή όχι, αν έχει πολλούς σκύλους ή όχι, αν έχει εγκαταστάσεις ή όχι, αν διαφημίζεται ή όχι, αν συμμετέχει σε εκθέσεις σκύλων ή όχι (συνήθως οι εκτροφείς συμμετέχουν, όμως κάποιοι όχι, λόγω ηλικίας, υγείας, έλλειψης χρόνου, οικονομικής δυνατότητας ή άλλων λόγων). 

Όποιος πληροί τα 5 αυτά κριτήρια είναι ΕΚΤΡΟΦΕΑΣ. Όποιος όχι, είναι ΠΑΡΑΓΩΓΟΣ.

Στην κατηγορία του παραγωγού ανήκει όλη η γκάμα δραστηριοτήτων, από τον απλό ιδιοκτήτη θηλυκού που απλά το ζευγάρωσε με τον αρσενικό του γείτονα, χωρίς κανένα ή μόνο κάποια από τα πιο πάνω κριτήρια, έως οι φάρμες μαζικής και ανεξέλεγκτης παραγωγής κουταβιών (Puppy Farms / Puppy Mills).

Επομένως: 

5 κριτήρια = Εκτροφέας

Κανένα / μερικά από τα κριτήρια = Παραγωγός

Οι θλιβερές επιπτώσεις

Τα πιο πάνω κριτήρια είναι όμως δυστυχώς μέχρι σήμερα απλές συστάσεις, ηθικοί κανόνες και άγραφοι νόμοι. 

Όσο οι Κυνολογικοί  Όμιλοι ανά τον κόσμο εγγράφουν τα κουτάβια οποιουδήποτε δηλώσει μια γέννα, χωρίς υποχρεωτικά ποιοτικά κριτήρια και χωρίς θεσμικό μηχανισμό ποιοτικού ελέγχου, όλοι θεωρούνται εκτροφείς: ηθικοί και μη, υπεύθυνοι και μη. Αποτέλεσμα: σύγχυση για το κοινό που ενδιαφέρεται για καθαρόαιμο κουτάβι και διχασμός ανάμεσα σε όσους αναπαράγουν σκύλους.

Ναι μεν τα ταμεία των Κυνολογικών Ομίλων συνεχίζουν να γεμίζουν χρήματα από τις εγγραφές κουταβιών αδιακρίτως και η οικονομική τους επιβίωση εξασφαλίζεται, όμως παράλληλα συνεχίζεται η σύγχυση και ο διχασμός, αφού είμαστε όλοι στο «ίδιο τσουβάλι». Σε όλα τα κουτάβια εκδίδονται πιστοποιητικά καθαροαιμίας (pedigree) με κάποιο αναφερόμενο άτομο ως εκτροφέα. Αδιακρίτως.

Επιπλέον και η έννοια του pedigree υποβαθμίζεται, αφού δεν αποτελεί «σφραγίδα ποιότητας».   

Κυρίως όμως πρέπει να αναφερθούμε στις τεράστιες επιπτώσεις στην υγεία και τον χαρακτήρα  του ζωικού κεφαλαίο που διαχειριζόμαστε, καθώς και στη δυστυχία εκατομμυρίων ανυποψίαστων ανθρώπων ανά τον κόσμο που αποκτούν τα «προϊόντα» όλων των ασυνείδητων ή κερδοσκόπων. Τα στοιχεία μιλούν:

Πρόβλημα συμπεριφοράς: επιθετικότητα προς ανθρώπους

Στατιστικά στοιχεία Η.Π.Α. 

  • το 2001 καταγράφηκαν στα επείγοντα των νοσοκομείων 368.245 άτομα για δάγκωμα σκύλου (περίπου 1000 άτομα την ημέρα). Το 42% των περιπτώσεων αφορούσε παιδιά κάτω των 14 ετών. Η πλειοψηφία των δαγκωμάτων ήταν από τον σκύλο της οικογένειας. 

(πηγή: Centers for Disease Control and Prevention – CDC, 2003)

  • συγκεκριμένες φυλές, κυρίως μολοσσοειδούς  ή  κυνομαχητικού  τύπου, καθώς και προσμίξεις αυτών ευθύνονται για το: 86% των επιθέσεων που χρειάστηκαν ιατρική περίθαλψη, 81% των επιθέσεων σε παιδιά, 89% των επιθέσεων σε ενήλικες, 76% των θανατηφόρων επιθέσεων, 86% των ακρωτηριασμών. 

(πηγή: έρευνα 32 ετών (1982-2014) σε ΗΠΑ και Καναδά από δημοσιογραφικές αναφορές εφημερίδων: www.animals24-7.org

τα προβλήματα συμπεριφοράς είναι ο συχνότερος λόγος για τον οποίο οι σκύλοι εγκαταλείπονται στα κυνοκομεία. 

(πηγή: American Society for the Prevention of Cruelty to Animals – ASPCA) 

Σαφώς η πλειοψηφία των σκύλων, όταν αναφερόμαστε σε φυλές, δεν είναι επιλεκτικής εκτροφής, ούτε ίσως επίσημα καθαρόαιμοι. Όμως τα ποσοστά στέλνουν ένα σαφές μήνυμα. Έχει άραγε πραγματική σημασία αν οι σκύλοι είναι καθαρόαιμοι ή όχι; Ενδιαφέρει αυτό την κοινή γνώμη ή τους νομοθέτες όταν σκύλος μιας φυλής σκοτώσει ένα παιδί; 

Οι επιπτώσεις πλήττουν ήδη σοβαρά τις κοινωνίες και τις φυλές: στις περισσότερες προηγμένες χώρες του κόσμου υπάρχουν πλέον αυστηρά περιοριστικά μέτρα και νομοθεσία που πλήττουν περίπου 20 καθαρόαιμες φυλές σκύλων. Τα μέτρα αυτά συχνά φτάνουν σε πλήρη απαγόρευση κατοχής, αγοραπωλησίας και αναπαραγωγής τους. Ολόκληρες φυλές δηλαδή, ακόμα και πολύ δημοφιλείς, κινδυνεύουν να «σβήσουν από το χάρτη», λόγω προβλημάτων επιθετικότητας προς ανθρώπους και άλλους σκύλους. 

Αναλυτικά οι χώρες και η σχετική νομοθεσία τους: https://en.wikipedia.org/wiki/Breed-specific_legislation

Το 90% των σκύλων σήμερα, ανεξάρτητα φυλής, ζει ως σύντροφος του ανθρώπου σε αστικά ή ημιαστικά περιβάλλοντα. Συμβιώνει μαζί του, μέσα στο σπίτι του, με τα παιδιά του, τον συντροφεύει παντού, στις εξόδους, στις διακοπές, στις δραστηριότητές του. Οι απαιτήσεις μας σήμερα από τον σκύλο είναι πολλές, καθώς και οι προκλήσεις τις οποίες πρέπει να διαχειριστεί με επιτυχία στα περιβάλλοντα που πρόκειται να εκτεθεί στη ζωή του. Από την θορυβώδη λαϊκή αγορά η την καφετέρια, έως το κατάμεστο με κόσμο πλοίο για το νησί το καλοκαίρι.

Οι εκτροφείς γνωρίζουν ότι, όποια φυλή και αν εκθρέφουν, σχεδόν όλα τα κουτάβια τους θα ζήσουν με τους νέους ιδιοκτήτες τους μια τέτοια ζωή. Πως θα καταφέρουν ως ενήλικοι σκύλοι να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις αν δεν έχουν το γονιδιακό υπόβαθρο; Με άλλα λόγια αν δεν τους έχουμε εκθρέψει με τα υψηλότερα κριτήρια επιλογής γεννητόρων με ισορροπημένο χαρακτήρα; Οι γεννήτορες θα κληροδοτήσουν σε μεγάλο βαθμό τον χαρακτήρα τους στους απογόνους τους, άρα η επιλογή τους από τον εκτροφέα είναι τεράστιας σημασίας. 

Ισορροπημένοι χαρακτήρες γεννητόρων σημαίνει σκύλοι χωρίς ακρότητες συμπεριφοράς και συναισθήματος, με ικανότητα διαχείρισης άγχους και στρεσογόνων καταστάσεων, ήπια κυριαρχικότητα, ήπια καχυποψία, ήπια κτητικότητα και φυσικά καθόλου επιθετική συμπεριφορά.

Είναι άραγε λογικό και επιθυμητό να εκθρέφουμε σκύλους, οποιασδήποτε φυλής, που οι απόγονοί τους δεν θα έχουν τα απαιτούμενα ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά να επιτελέσουν επιτυχημένα τον ρόλο του συντρόφου σε μία έντονα αστική κοινωνία γεμάτη απαιτήσεις και προκλήσεις; Κατά τη γνώμη μου δεν υπάρχει μέση λύση, ούτε συμβιβασμός. Ως εκτροφείς έχουμε αυτό το ύψιστο καθήκον και ευθύνη. Αλλιώς το πλήγμα για τον άνθρωπο, τις φυλές, την κοινωνία και τον σκύλο γενικά θα είναι τεράστιο. Το τίμημα πληρώνεται ήδη και θα γίνεται ακριβότερο όσο δεν κάνουμε κάτι. 

Προβλήματα μορφολογίας και υγείας 

Οι υπερβολές των προτύπων, αλλά κυρίως οι υπερβολές στις αποφάσεις των κριτών στις εκθέσεις μορφολογίας (όπου το υπερβολικά ευρύ στήθος κερδίζει το απλά ευρύ που ζητάει το πρότυπο, το υπερ-συμπαγές σώμα κερδίζει το απλά συμπαγές που ζητάει το πρότυπο, η υπερ-γωνίωση πίσω σκελών την απλά καλή γωνίωση κλπ), η αλόγιστη κλειστή αναπαραγωγή (αιμομιξία), η ανεξέλεγκτη αναπαραγωγή χωρίς εξετάσεις υγείας και κληρονομικών παθήσεων και άλλα έχουν οδηγήσει σε πληθώρα προβλημάτων.

Φυλές αιώνων όπως τα Πεκινουά και τα Παγκ κινδυνεύουν να αλλάξουν οριστικά μορφή λόγω αναπνευστικών προβλημάτων υγείας. Πρόσφατο συμβάν, που έχει ταράξει την παγκόσμια κυνοτεχνία, οι υποχρεωτικές αλλαγές δια νόμου στα κριτήρια αναπαραγωγής 12 βραχυκεφαλικών (κοντόρυγχων) φυλών στην Ολλανδία, ανάμεσά τους τα δημοφιλή Γαλλικά Μπούλντογκ, τα Παγκ, τα Σι Τζου και τα Πεκινουά, λόγω υψηλού ποσοστού αναπνευστικών προβλημάτων. Συγκεκριμένα, το Ολλανδικό Υπουργείο Γεωργίας παρεμβαίνει και υποχρεώνει τον Ολλανδικό Κυνολογικό  Όμιλο (Raad Van Beheer) να μην εκδίδει pedigree για τα κουτάβια αυτών των φυλών αν οι γεννήτορες δεν έχουν περάσει τα σχετικά τεστ υγείας που έχει καθορίσει και αν δεν έχουν συγκεκριμένο μήκος ρύγχους. Επιτρέπεται ακόμα και το ζευγάρωμα με μη καθαρόαιμα ζώα, προκειμένου να επιτευχθεί το επιθυμητό μήκος ρύγχους! Με άλλα λόγια, μιγαδοποίηση αυτών των φυλών και αλλοίωση των χαρακτηριστικών τους, καθώς και άλλα παρεπόμενα. 

Η ανάλυση του Ολλανδικού Κυνολογικού  Ομίλου: https://www.houdenvanhonden.nl/contentassets/177368bb35b647b49f48d234cdf37eaa/breeding-strategy-brachycephalic-dogs-in-the-netherlands.pdf

Η συντριπτική πλειοψηφία των ζώων που παρουσιάζουν πρόβλημα προέρχονται από παραγωγούς, όχι εκτροφείς, αλλά τι ενδιαφέρει την κοινή γνώμη, τον κτηνιατρικό κλάδο και την κρατική νομοθεσία; Μοιάζουν στη φυλή, έχουν πρόβλημα και αυτό αρκεί! Επομένως, στη συγκεκριμένη περίπτωση πλήττονται αδίκως όλοι οι εκτροφείς και οι φυλές. Και φυσικά οι επιπτώσεις έχουν «συμπεριφορά ντόμινο». Ήδη στη Νορβηγία οι φυλές αυτές δέχονται αντίστοιχη επίθεση και επίκειται νομοθεσία. Και θα ακολουθήσουν και άλλες χώρες, είναι σίγουρο. Η νομοθεσία μίας χώρας εύκολα αντιγράφεται σήμερα από μια άλλη. 

Πως όμως οι Κυνολογικοί  Όμιλοι να προστατέψουν τους εκτροφείς τους, τον εαυτό τους και τις φυλές; Αν εξέδιδαν pedigree με υποχρεωτικά ποιοτικά κριτήρια, τότε εύκολα θα μπορούσαν να παρουσιάσουν στατιστικά στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι στους σκύλους με pedigreeτο ποσοστό προβλημάτων υγείας ή χαρακτήρα είναι ελάχιστο. Με τα παρόντα δεδομένα όμως της αδιάκριτης έκδοσης πιστοποιητικών και της εγγραφής όλων των εισαγόμενων κουταβιών-προϊόντων μαζικής

ανεξέλεγκτης αναπαραγωγής των Puppy Mills που συχνά διαθέτουν pedigree (πλαστό ή όχι) μπορούν να παρουσιάσουν τέτοια στοιχεία;  Όχι. Ακόμα όμως και να είχαν τέτοια στοιχεία, όσο επιτρέπεται δυστυχώς δια νόμου η ανεξέλεγκτη αναπαραγωγή σκύλων «ράτσας» από τις φάρμες μαζικής παραγωγής και όλες τις άλλες πηγές πλην των εκτροφέων, το τοπίο θα παραμένει ομιχλώδες, με θύμα τους σκύλους, τις φυλές, τους εκτροφείς και τις κοινωνίες…

Ερασιτέχνης VS επαγγελματία εκτροφέα: Το νέο νομοσχέδιο και οι Υπουργικές αποφάσεις που αναμένουμε και ελπίζουμε να δούμε σύντομα οφείλει να διαχωρίσει τους εκτροφείς σε αυτές τις δύο κατηγορίες, καθορίζοντας ταυτόχρονα και τα κριτήρια διαχωρισμού. Διότι επαγγελματίας σημαίνει ότι βιοπορίζεται από αυτή τη δραστηριότητα, άρα μιλάμε για σημαντικό αριθμό σκύλων και γεννών (δεν βιοπορίζεται κανείς με μία γέννα τον χρόνο, αν αφαιρέσει τα έξοδα). Πληθώρα σκύλων, ειδικά μεγαλόσωμων, σημαίνει εγκαταστάσεις, διαχείριση ζωικού κεφαλαίου, συγκεκριμένες συνθήκες υγιεινής και διαβίωσης των ζώων, απόσταση των εγκαταστάσεων από κατοικημένες περιοχές και άλλα που πρέπει να ρυθμιστούν νομοθετικά. Αντίστοιχες δηλαδή ρυθμίσεις με αυτές των πανσιόν φιλοξενίας σκύλων, όπου διαβιούν πολλοί σκύλοι. 

Από την άλλη πλευρά όμως, πρέπει εξίσου να ρυθμιστούν νομοθετικά και όσοι δεν έχουν μεγάλο αριθμό σκύλων και δεν βιοπορίζονται από αυτή τη δραστηριότητα, που είναι και η συντριπτική πλειοψηφία των εκτροφέων. Αυτοί μάλιστα έχουν τους σκύλους μέσα στο σπίτι τους, και όταν έχουν γέννα η μητέρα και τα κουτάβια της είναι σε κάποιο δωμάτιο του σπιτιού, συχνά στο υπνοδωμάτιο, για καλύτερη παρακολούθηση της εξέλιξης των κουταβιών. Άλλωστε η μόνιμη διαβίωση σκύλων εκτός σπιτιού (π.χ. σε ταράτσες, μπαλκόνια ή κήπους) απαγορεύεται δια νόμου. Όλοι αυτοί οι εκτροφείς λοιπόν πρέπει εξίσου να ρυθμιστούν νομοθετικά ως ξεχωριστή κατηγορία, οπότε αναπόφευκτα πρέπει να ονομαστούν με κάποιο όρο, ας πούμε ερασιτέχνες.  

Η κατηγορία των ερασιτεχνών είναι τεράστια. Το 95% των εκτροφέων σκύλων παγκοσμίως, το ίδιο και στη χώρα μας, ΔΕΝ βιοπορίζεται από την εκτροφή σκύλων. Είναι χόμπι. Ένα μικρό ποσοστό βιοπορίζεται, συνήθως εκτρέφοντας μια «εμπορική» φυλή και συνδυάζοντας την εκτροφή με πανσιόν φιλοξενίας σκύλων ή άλλες δραστηριότητες (με το όποιο κέρδος πιθανόν να προέρχεται από τις άλλες δραστηριότητες, όχι απαραίτητα από την εκτροφή). 

Δεν είναι τυχαίο που όλοι οι συγγραφείς βιβλίων περί εκτροφής σκύλων ξεκινούν στο πρώτο κεφάλαιο γράφοντας: «Η εκτροφή είναι χόμπι και μην περιμένετε να κερδίσετε χρήματα. Το πιθανότερο να χάσετε!». 

Για τον νόμο λοιπόν πρέπει να είμαστε διαχωρισμένοι, για νομοθετικούς και ίσως φορολογικούς ή άλλους λόγους. 

Όμως μην παραβλέπουμε ότι εφόσον πληρούνται τα 5 ποιοτικά κριτήρια που αναφέρονται πιο πάνω, και δεν θυσιάζεται ούτε ένα στο βωμό του κέρδους, οι δύο αυτές κατηγορίες, επαγγελματίες και ερασιτέχνες, θεωρούνται εκτροφείς, με πολλούς κοινούς στόχους και κοινά προβλήματα. Και πρέπει να υπάρχει αλληλοσεβασμός και κατανόηση μεταξύ τους.

Η μεγάλη αντίφαση

Η σύγχρονη εκτροφή σκύλων μπορεί να χωριστεί σε δύο περιόδους, κατά την άποψή μου. Στη περίοδο πριν την τηλεοπτική προβολή του ντοκιμαντέρ του BBC στην Μεγάλη Βρετανία, με τίτλο Pedigree Dogs Exposed, το 2008, και στην εποχή μετά την προβολή του. 

Το ντοκιμαντέρ έθιγε τις δύο κύριες «πληγές» της κυνοτεχνίας, που μέχρι τότε αποσιωπούνταν: τα θέματα υγείας και κληρονομικών παθήσεων των καθαρόαιμων σκύλων και τις υπερβολές των προτύπων κάποιων φυλών που επίσης οδηγούν σε ανεπιθύμητες αποκλίσεις. 

Σαφώς το ντοκιμαντέρ ήταν υπερβολικό και μονομερές, αλλά σαφώς έθιγε άβολες αλήθειες κρυμμένες καλά για δεκαετίες «κάτω από το χαλί».

Στην Μεγάλη Βρετανία δημιουργήθηκε σάλος μετά την προβολή του: 4 εκατομμύρια τηλεθεατές το παρακολούθησαν σοκαρισμένοι, ο έντυπος τύπος οργίασε, ο Κυνολογικός Όμιλος Αγγλίας (The Kennel Club) καθώς και όλοι οι εκτροφείς βρέθηκαν στο στόχαστρο, το BBC μετά από 42 συνεχή χρόνια τηλεοπτικής κάλυψης της διάσημης έκθεσης σκύλων Crufts ακύρωσε το συμβόλαιο και την κάλυψη της έκθεσης, ενώ σημαντικοί χορηγοί αποσύρθηκαν. 

Ότι συνέβη στην Αγγλία είχε αντίκτυπο σε όλο τον κόσμο, ειδικά στις ισχυρές και περισσότερο συνειδητοποιημένες κυνολογικά  χώρες, όπως οι Σκανδιναβικές. 

Η παγκόσμια κυνοτεχνία αναγκάστηκε για πρώτη φορά να κοιτάξει θαρραλέα τον εαυτό της στον καθρέπτη και δεν μπορούσε στο εξής να προσποιείται ότι δεν γνωρίζει τα προβλήματα.

Σταδιακά πρότυπα άλλαξαν, επιτροπές υγείας και κληρονομικών παθήσεων δημιουργήθηκαν, οδηγίες για τους κριτές εκδόθηκαν με έμφαση στην υγεία και την κατασκευαστική αρτιότητα των σκύλων κατά την αξιολόγησή τους στις εκθέσεις…

Όμως η θλιβερή αλήθεια παραμένει: η σημαντικότερη πηγή εσόδων κάθε Κυνολογικού Ομίλου στον κόσμο προέρχεται από τις ετήσιες εγγραφές κουταβιών στο Γενεαλόγιο. Με απλά μαθηματικά αυτό σημαίνει: περισσότερες εγγραφές κουταβιών = περισσότερα έσοδα στο ταμείο κάθε Ομίλου. 

Άρα ένας Κυνολογικός Όμιλος, προκειμένου να επιβιώσει, χρειάζεται να εγγράφει τα κουτάβια των εκτροφέων, εξίσου όμως αναπόφευκτα και όλων των άλλων, δηλαδή των παραγωγών. Και αυτό φυσικά έχει άμεση επίπτωση στην ποιότητα, ευζωία και υγεία των παραγόμενων σκύλων. 

Μια ιδέα για τα μεγέθη: το 2019 ο Κυνολογικός  Όμιλος Ρωσίας ενέγραψε 320.000 κουτάβια, της Γαλλίας 235.000, της Αγγλίας 233.000, της Ιταλίας 160.000, της Ισπανίας 55.000, της Σουηδίας 51.000, της Φινλανδίας 48.000, της Τσεχίας 44.000, της Σερβίας 41.000. 

Της Αμερικής 1.000.000, της Ιαπωνίας 295.000, της Βραζιλίας 120.000, των Φιλιππίνων 87.000, της Αυστραλίας 67.000, της Κίνας 50.000, της Αργεντινής 48.000.

Συνολικά περίπου 5 εκατομμύρια κουτάβια εγγράφονται κάθε χρόνο από τους Κυνολογικούς  Ομίλου του κόσμου. 

Βρισκόμαστε λοιπόν αντιμέτωποι με μια τεράστια παγκόσμια αντίφαση: ιδεολογικά οι Κυνολογικοί  Όμιλοι στηρίζουν και προωθούν την επιλεκτική εκτροφή, αποδέχονται όμως προκειμένου να επιβιώσουν και όλες τις άλλες πρακτικές, συχνά προσποιούμενοι ότι δεν γνωρίζουν τίποτα για το «έγκλημα». 

Σήμερα οι προηγμένοι Κυνολογικοί  Όμιλοι προσπαθούν να ισορροπήσουν στο σκοινί αυτής της αντίφασης, με φιλότιμες προσπάθειες, που όμως δεν επιφέρουν ουσιαστικά αποτελέσματα, κατά τη γνώμη μου, καθότι ημίμετρα. 

Πολλοί Όμιλοι Φυλής προβλέπουν αυστηρά εκτροφικά κριτήρια και εξετάσεις υγείας για τα μέλη τους. Αποτέλεσμα, οι ευσυνείδητοι εκτροφείς-μέλη του Ομίλου τα ακολουθούν, οι παραγωγοί όμως δεν εγγράφονται μέλη του Ομίλου και συνεχίζουν να παράγουν ελαττωματικά ζώα ανενόχλητοι. 

Στην Μεγάλη Βρετανία ο Κυνολογικός  Όμιλος έχει εδώ και χρόνια δημιουργήσει τον θεσμό των «Επίλεκτων Εκτροφέων» (Assured Breeders Scheme) όπου εγγράφονται όσοι εκτροφείς πιστοποιούν ότι ακολουθούν συγκεκριμένα ποιοτικά κριτήρια στην εκτροφή τους. Μέχρι σήμερα έχουν εγγραφεί στο πρόγραμμα δεκάδες χιλιάδες εκτροφείς. Όμως, αφενός τα ποιοτικά αυτά κριτήρια εκτροφής είναι περισσότερο συστάσεις, όχι υποχρέωση, αφετέρου μεγαλύτερος αριθμός εκτροφέων δεν έχει ούτε πρόκειται να εγγραφεί, προφανώς γιατί δεν τον συμφέρει να δεσμεύεται με αυτά τα κριτήρια.

Θα σκεφτεί κανείς: γιατί να μην είναι υποχρεωτικά αυτά τα κριτήρια για όλους και από αύριο να έχουμε μόνο υπεύθυνους εκτροφείς που να εκθρέφουν υγιείς και ποιοτικούς σκύλους; Σε μία ιδανική κοινωνία του μέλλοντος βεβαίως. Όμως στη παρούσα φάση, αν οι αλλαγές γίνουν απότομα και χωρίς προετοιμασία θα πτωχεύσουν την επόμενη ημέρα όλοι οι Κυνολογικοί  Όμιλοι, αφού με αυτά τα κριτήρια οι εγγραφές κουταβιών θα μειωθούν κατακόρυφα. Και αν πτωχεύσουν οι Όμιλοι δεν θα υπάρχουν πλέον επίσημα όργανα που εκδίδουν pedigree. Έτσι καταλύεται η διαιώνιση των καθαρόαιμων φυλών σκύλων, αφού σε λίγα χρόνια θα είναι τέτοια η αλλοίωση των χαρακτηριστικών τους που θα είναι μη αναγνωρίσιμες ως ξεχωριστές φυλές. 

Η ελληνική εκτροφή

Η ελληνική εκτροφή αν και διάνυσε πολύ δρόμο, δεν έφτασε κατά την άποψή μου στο σημείο που θα μπορούσε. 

Σαν χώρα δεν είχαμε εκτροφική παράδοση, ούτε βιβλιογραφία, ούτε επιμόρφωση εκτροφέων, και δυστυχώς ούτε πολιτική προσέλκυσης νέων, ούτε και χώρους για όσους ήθελαν να έχουν περισσότερους σκύλους και να εκθρέψουν σε πιο έντονο βαθμό (αφού ακόμα και σήμερα η κύρια εκτροφική δραστηριότητα εκφράζεται στα αστικά κέντρα που οι κατάλληλοι χώροι είναι δυσεύρετοι). 

Επιπλέον ο ΚΟΕ δεν κατάφερε να στηρίξει, ούτε να προβάλλει τους εκτροφείς όσο θα έπρεπε. Κάτι που αποδείχθηκε διπλά βλαπτικό, και για την πρόοδο της ελληνικής εκτροφής και για την οικονομική ευρωστία του ΚΟΕ, αφού οι εκτροφείς είναι οι «πελάτες» κάθε Κυνολογικού Ομίλου, που με τις εγγραφές των κουταβιών τους στηρίζουν το ταμείο του. 

Οι εκθέσεις σκύλων έφεραν δεκάδες χιλιάδες συμπατριώτες μας σε επαφή με τις καθαρόαιμες φυλές σκύλων. Φυσικό επόμενο, ένα μεγάλο ποσοστό αυτού του κοινού να θελήσει ένα καθαρόαιμο κουτάβι κάποιας φυλής. Αλλά πως η περιορισμένη προσφορά να ικανοποιήσει τη ζήτηση; Οι εκτροφείς λίγοι, το ενδιαφέρον μεγάλο. Ταλαιπωρία για όλους. Έψαχνε ο κόσμος εκτροφείς, τηλεφωνούσε στον ΚΟΕ ή στους ίδιους τους εκτροφείς, κουτάβια ανύπαρκτα, λίστες αναμονής, αγενείς ή επαρμένες απαντήσεις στο τηλέφωνο από κάποιους εκτροφείς και φαινόμενα εκμετάλλευσης που αμαύρωναν την εικόνα των υπολοίπων (αποτέλεσμα της έλλειψη επιμόρφωσης των εκτροφέων και καλλιέργειας ιδανικών). Για να μην αναφερθούμε και στη ματαίωση όσων αναζητούσαν κουτάβι κάποιας φυλής και δεν υπήρχε ούτε ένας εκτροφέας στην Ελλάδα. Μόνο 20-30 φυλές εκτρέφονταν συστηματικά και ουσιαστικά στη χώρα μας, και σήμερα δεν είναι πολύ περισσότερες.  Όποιος θέλει μια άλλη; Μπάσετ Χάουντ, Κόλλι, Τσόου Τσόου, Αλάσκαν Μάλαμουτ, Μπήγκλ, Γερμανικό Μολοσσό, Σαλούκι και τόσες άλλες;  Δεν υπάρχει ούτε ένας εκτροφέας.

Ως αποτέλεσμα της ασυμβατότητας προσφοράς-ζήτησης, καθώς και των φαινομένων εκμετάλλευσης, μεγάλο ποσοστό του κοινού στράφηκε για απόκτηση κουταβιού στα Pet Shop ή σε κάθε είδους παραγωγούς. Και κάπως έτσι η ελληνική εκτροφή σκύλων έχασε την ευκαιρία να διεισδύσει στην ελληνική κοινωνία και να διεκδικήσει το μερίδιό της. 

Αρκεί μια βόλτα σε οποιοδήποτε μεγάλο αστικό κέντρο της χώρας μας σήμερα. Από τους 50 σκύλους που θα συναντήσει κανείς να βγαίνουν βόλτα, οι 40 είναι ημίαιμοι και από τους 10 που ανήκουν φαινοτυπικά σε μία φυλή, ίσως ο ένας μόνο να προέρχεται από Έλληνα εκτροφέα με Γενεαλογικό Χάρτη ΚΟΕ. Πολλοί θα πουν ότι είμαι αισιόδοξος και δεν είναι ούτε ένας στους 100. 

Θεωρείται αυτό ποσοστό διείσδυσης στην ελληνική κοινωνία; 

Σήμερα τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα, αφού ο ΚΟΕ, ο κατεξοχήν αρμόδιος να προωθήσει του εκτροφείς, δεν δικαιούται να δώσει ούτε καν τα στοιχεία τους, λόγω του νόμου περί προσωπικών δεδομένων. Ούτε να τους προβάλλει στην ιστοσελίδα του, ούτε να ανακοινώνει ποιοι έχουν γέννα, ώστε να μην ταλαιπωρείται ο κόσμος με άσκοπα τηλέφωνα από εκτροφέα σε εκτροφέα. 

Συμπέρασμα

Η σύγχρονη κυνοτεχνία έχει ένα μεγάλο εχθρό «εντός των τειχών» της και έναν εκτός. 

Εντός των τειχών της, οι κάθε λογής παραγωγοί που ζευγαρώνουν σκύλους, καθαρόαιμους και εγγεγραμμένους μεν, αλλά ανεύθυνα, ανεξέλεγκτα και χωρίς ποιοτικά κριτήρια, με αποτέλεσμα πληθώρα προβλημάτων υγείας και συμπεριφοράς, που πλήττουν το σύνολο των εκτροφέων και των καθαρόαιμων σκύλων.

Εκτός των τειχών της, ο τεράστιος αριθμός σκύλων που φαινοτυπικά (εξωτερικά) ανήκουν σε μία φυλή, χωρίς επίσημα να είναι καθαρόαιμοι (εφόσον δεν διαθέτουν pedigree) και που συνεχίζουν να αναπαράγονται ανεξέλεγκτα και με προβλήματα. Αυτοί πλήττουν εξίσου τους καθαρόαιμους σκύλους, αφού στα μάτια της κοινής γνώμης, των πολιτικών και νομοθετών κάθε χώρας, εφόσον μοιάζουν σε μία φυλή, είναι καθαρόαιμοι. Και «χρεώνουν» τη φυλή με τα προβλήματά τους.

Παγκόσμιο πρόβλημα

Ένα τεράστιο, παγκόσμιο πρόβλημα χωρίς εύκολη λύση. Υπάρχει όμως έστω κάποια λύση; 

Κατά την άποψή μου ναι υπάρχει, και αυτή εξαρτάται κυρίως από τη θέληση και τον σχεδιασμό της Διεθνούς Κυνολογικής Ομοσπονδίας (F.C.I). 

Γιατί αν η λύση αφεθεί στον Κυνολογικό Όμιλου κάθε χώρας δεν θα έρθει ποτέ ή θα αργήσει δεκαετίες. Κι αυτό γιατί οι εθνικοί Κυνολογικοί Όμιλοι θα πρέπει να αψηφήσουν πιέσεις, συμφέροντα και εμπόδια σε εθνικό επίπεδο. Και είναι πολύ αμφίβολο ότι θα το κάνουν. Αντίθετα η F.C.I έχει το δικαίωμα να απαιτήσει από τις χώρες-μέλη της να θεσπίσουν συγκεκριμένα ποιοτικά κριτήρια και κανονισμούς που να εξασφαλίζουν τον μελλοντικό τρόπο εκτροφής και τα κριτήρια έκδοσης Pedigree. Όπως έχει κάνει με τους διεθνείς κριτές εκθέσεων που πλέον υποχρεώνει τις χώρες-μέλη της να έχουν συγκεκριμένα στάνταρντ εκπαίδευσης και εξετάσεων για την έγκριση τους. Και αυτό γιατί οι διεθνείς κριτές απονέμουν CACIB με τη σφραγίδα της FCI.

Αντίστοιχα, οι Γενεαλογικοί Χάρτες/Pedigree που εκδίδει ο Κυνολογικός  Όμιλος κάθε χώρας έχουν τη σφραγίδα της FCI, άρα έχει το δικαίωμα να θεσπίσει ποιοτικά κριτήρια για την έκδοσή τους. 

Θα θελήσει όμως η FCI να πάρει τολμηρά και δραστικά μέτρα; Το μέλλον θα δείξει. 

Ένα καλύτερο μέλλον

Οι προτάσεις μου:

Με απόφαση της F.C.I θα πρέπει να παρθούν συγκεκριμένα μέτρα από όλους τους Κυνολογικούς Ομίλους των χωρών-μελών της, 76 χώρες του κόσμου στο σύνολο. Προαιρετικά για 3 χρόνια, ως χρόνος προσαρμογής, και μετά υποχρεωτικά για όλους τους Ομίλους: 

  • Υποχρεωτική παρακολούθηση σεμιναρίου εκτροφής ως προϋπόθεση για όλους πριν εκθρέψουν την πρώτη τους γέννα. Καμία γέννα δεν θα εγγράφεται αν ο υποψήφιος εκτροφέας δεν έχει παρακολουθήσει και περάσει επιτυχώς το σεμινάριο εκτροφής. Το σεμινάριο μπορεί να είναι ζωντανής παρακολούθησης, αλλά σίγουρα θα πρέπει να παρέχεται διαδικτυακά (π.χ. ως webinar), ώστε να μπορεί να το παρακολουθήσει ο οποιοσδήποτε, οποιαδήποτε στιγμή, από όποιο σημείο της χώρας του. Υποχρεωτικό όχι μόνο για τους νέους, αλλά και τους παλιούς εκτροφείς, ώστε να εξασφαλιστεί ένα ομοιογενές επίπεδο γνώσεων (παλιός εκτροφέας δεν σημαίνει παντογνώστης). Θα καλύπτει όλα τα σημαντικά π.χ. μορφολογική και ανατομική αξιολόγηση ενήλικων σκύλων και κουταβιών, κριτήρια επιλογής γεννητόρων, διαχείριση ζευγαρώματος και γέννας, συνθήκες ανατροφής κουταβιών, οδηγίες απογαλακτισμού, φάσεις ανάπτυξης και κοινωνικοποίησης των κουταβιών, φόρμα συμβουλών νέων ιδιοκτητών που πρέπει να παρέχει ο εκτροφέας, διαχείριση ενδιαφερομένων, συμβουλευτική νέων ιδιοκτητών και πολλά άλλα. Στο τέλος κάθε ενότητας θα υπάρχουν ερωτήσεις, οι οποίες πρέπει να απαντηθούν σωστά, προκειμένου να προχωρήσει κάποιος στο επόμενο κεφάλαιο. Το σεμινάριο θα είναι επί πληρωμή (έσοδα για τους Κυνολογικούς Ομίλους) και φυσικά διαθέσιμο για παρακολούθηση από οποιονδήποτε ενδιαφερόμενο.

Το σεμινάριο θα λειτουργεί όχι μόνο επιμορφωτικά, εξασφαλίζοντας επιστημονικότερη και υψηλών προδιαγραφών εκτροφή, αλλά και ως προσέλκυση νέων εκτροφέων, αφού πλέον θα έχουν σημαντικό βοήθημα και κίνητρο να δοκιμάσουν την εμπειρία της εκτροφής.

Χρήσιμη βάση για την ύλη των μελλοντικών σεμιναρίων εκτροφής μπορεί να αποτελέσει η εξαιρετική σειρά DVD “Puppy Culture” της Jane Killion. (https://shoppuppyculture.com/pages/puppy-culture-1

  • Υποχρεωτικό Τεστ Χαρακτήρα (Temperament Test) για όλους τους γεννήτορες όλων των φυλών, πριν αναπαραχθούν. Με άλλα λόγια, προκειμένου να εγγραφεί οποιαδήποτε γέννα, οποιασδήποτε φυλής, θα πρέπει και οι δύο γονείς να έχουν περάσει επιτυχώς Τεστ Χαρακτήρα (Τ.Χ), κοινό για όλες τις φυλές. 

Πρόκειται για τεστ αυξημένης αξιοπιστίας, καθότι αναδεικνύει τα γονιδιακώς προερχόμενα ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά κάθε σκύλου (αυτά δηλαδή που θα κληροδοτήσει στους απογόνους του) και όχι μαθημένες συμπεριφορές μέσω εκπαίδευσης (π.χ. εντολή «Κάτσε). Παράδειγμα σημαντικών ιδιοσυγκρασιακών χαρακτηριστικών που εξετάζονται είναι η δυνατότητα διαχείρισης στρες και άγνωστων καταστάσεων και η κοινωνικότητα – αποδοχή ανθρώπινης επαφής, χαρακτηριστικά απαραίτητα στον σύγχρονο σκύλο. 

Κάποιοι ίσως σκεφτούν «Μα καλά, οι σκύλοι φύλακες πρέπει να είναι κοινωνικοί; Πως θα περάσουν το τεστ;». Η σκέψη αυτή είναι λανθασμένη και παραπλανητική. Σκύλος φύλακας σημαίνει καχυποψία ή επιθετικότητα πίσω από φυσικό εμπόδιο που οριοθετεί τον βιότοπο του ζώου και τα κεκτημένα του. Εκτός αυτών των ορίων είναι ανεπίτρεπτο και επικίνδυνο οποιοσδήποτε σκύλος, οποιασδήποτε φυλής να επιδεικνύει καχυποψία ή επιθετικότητα προς άνθρωπο. Διαφορετικά έχουμε ένα ζώο αναξιόπιστης συμπεριφοράς, άρα επικίνδυνο που δεν μπορεί να λειτουργήσει στη σύγχρονη κοινωνία και θα πρέπει να περάσει όλη τη ζωή του κλεισμένο και περιορισμένο. Άρα ένα δυστυχισμένο και επικίνδυνο ζώο. Αναρωτιέμαι, αυτού του τύπου φυλές σκοπεύουμε να συνεχίσουμε να εκθρέφουμε; Φυλές, των οποίων τα χιλιάδες κουτάβια που θα αποκτηθούν από οικογενειάρχες δεν θα μπορούν στο μέλλον να τους συνοδεύουν αξιόπιστα στις βόλτες ή στις διακοπές τους, γιατί θα υπάρχει κίνδυνος κάθε στιγμή να επιτεθούν σε όποιο άγνωστο άνθρωπο τους πλησιάσει; Αυτό κατά την άποψή μου δεν είναι το μέλλον της κυνοτεχνίας. Είναι το σκοτεινό παρελθόν.

Τα Τεστ Χαρακτήρα διοργανώνονται εδώ και χρόνια σε προηγμένες χώρες του κόσμου για προαιρετική συμμετοχή σκύλων. 

Τώρα πλέον θα πρέπει να γίνουν υποχρεωτικά σε όλες τις χώρες για όλες τις φυλές. 

Το 2019, ο Αμερικάνικος Κυνολογικός Όμιλος (American Kennel Club – AKC) λάνσαρε ένα νέο, εξελιγμένο και εύκολο στην εφαρμογή του Τεστ Χαρακτήρα. Μπορεί να διοργανωθεί από όλους τους Ομίλους-μέλη του Κυνολογικού Ομίλου, είτε ως ξεχωριστή εκδήλωση, είτε σε συνδυασμό με έκθεση μορφολογίας. 

Οι αξιολογητές είναι επίσης εύκολο να επιμορφωθούν με σεμινάριο. Σύμφωνα με το αμερικάνικο σύστημα, εφόσον ένας σκύλος περάσει το τεστ επιτυχώς δύο φορές από δύο διαφορετικούς κριτές παίρνει επίσημο δίπλωμα και ο τίτλος συνοδεύει στο εξής το όνομά του. Δικαίωμα συμμετοχής έχουν όλοι οι σκύλοι 12 μηνών και άνω, καθαρόαιμοι και ημίαιμοι. Χρεώνεται η συμμετοχή του σκύλου στην εξέταση (έσοδα για τον διοργανωτή Όμιλο) και η έκδοση του Πιστοποιητικού (έσοδα για τον Κυνολογικό Όμιλο που το εκδίδει). 

Όλες οι πληροφορίες για το Τεστ Χαρακτήρα του Αμερικανικού Κυνολογικού Ομίλου (με λεπτομερείς οδηγίες, φόρμες αξιολόγησης και βίντεο) βρίσκονται στο διαδίκτυο και εύκολα μπορούν να αντιγραφούν η αποτελέσουν βάση για την F.C.I. ή άλλους Κυνολογικούς Ομίλους.

Ενδιαφέρουσα πρόταση αποτελεί και το Τεστ Χαρακτήρα (Τεστ Κοινωνικά Αποδεκτής Συμπεριφοράς) του Ολλανδικού Κυνολογικού Ομίλου, η αξιοπιστία του οποίου έχει τεκμηριωθεί επιστημονικά με στατιστικά στοιχεία δοκιμής σε 330 σκύλους, καθαρόαιμους (62 διαφορετικές φυλές) και ημίαιμους.

Πληροφορίες:

Αμερικάνικο Τεστ Χαρακτήρα (AKC Temperament Test – ATT): https://www.akc.org/akctemptest/

Ολλανδικό Τεστ Χαρακτήρα (Socially Acceptable Behavior – SAB Test): https://vdt.ugent.be/sites/default/files/art76508.pdf

Ο χαρακτήρας στους σκύλους είναι άμεσα και υψηλού βαθμού κληρονομήσιμος. Όταν το τεστ γίνει υποχρεωτικό για όλους τους σκύλους αναπαραγωγής, η θετική επίπτωση που θα υπάρξει στη συμπεριφορά των απογόνων τους από την επόμενη κιόλας ημέρα, πολύ περισσότερο μετά από 3-4 γενεές, θα είναι τεράστια.

  • Υποχρεωτικά τεστ υγείας και κληρονομικών παθήσεων για τους γεννήτορες, ανάλογα τη φυλή. Η επιστημονική-κτηνιατρική επιτροπή της FCI σε συνεργασία με τις αντίστοιχες επιτροπές προηγμένων Κυνολογικών Ομίλων θα καθορίσει για την κάθε φυλή ποια τεστ θεωρεί υποχρεωτικά και ποια προαιρετικά προκειμένου να έχει το δικαίωμα ένας σκύλος της φυλής να αναπαραχθεί. Μόνο οι γεννήτορες που πληρούν τα κριτήρια υγείας θα δικαιούνται να ζευγαρώσουν και να εκδοθούν πιστοποιητικά (pedigree) για τους απογόνους τους. 

Οιμέχρι σήμερα απλές συστάσεις και οι προαιρετικές εξετάσεις υγείας για όσους επέλεγαν να τις ακολουθήσουν είναι ημίμετρα με αντίστοιχα μέτρια αποτελέσματα. Σύντομα χρειάζεται υποχρεωτικά υψηλά κριτήρια για όλους. Αυτό είναι το μέλλον και μας χτυπάει ήδη την πόρτα.

Δεν εκθρέφουμε κοτόπουλα, τα οποία θα συναντήσει το καταναλωτικό κοινό μόνο στο πιάτο του! Εκθρέφουμε τον καλύτερο φίλο του ανθρώπου, με τον οποίο θα μοιραστεί τη ζωή του για 12-15 ή περισσότερα χρόνια. Η υγεία σώματος και πνεύματος του είναι τεράστιας σημασίας και απαραίτητο ζητούμενο.

  • Υποχρεωτική συμμετοχή σε έκθεση για τους γεννήτορες. Προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι τα παραγόμενα κουτάβια κάθε γέννας θα έχουν τα βασικά εξωτερικά χαρακτηριστικά της φυλής τους, χωρίς σοβαρές αποκλίσεις και χωρίς σοβαρά ανατομικά ελαττώματα, θα πρέπει να εξασφαλιστεί ότι οι γεννήτορες (γονείς) πληρούν αυτά τα χαρακτηριστικά ώστε να τα μεταβιβάσουν στους απογόνους τους. Ένας εύκολος και πρακτικός τρόπος είναι η συμμετοχή σε κάποια έκθεση μορφολογίας, έστω για μία φορά, όλων των προς αναπαραγωγή σκύλων από την ηλικία των 12 μηνών και μετά. Οι σκύλοι αυτοί δεν χρειάζεται να είναι ούτε εκπαιδευμένοι για εκθεσιακή παρουσίαση, ούτε σε άριστη κατάσταση τριχώματος, καθότι δεν κάνουν «εκθεσιακή καριέρα» όπως άλλοι σκύλοι που συμμετέχουν συστηματικά σε εκθέσεις μορφολογίας. Στόχος είναι να πιστοποιήσει ένας επίσημος κριτής της φυλής (απονέμοντας χαρακτηρισμό τουλάχιστον «Πολύ Καλός») ότι το προς αναπαραγωγή ζώο πληροί τις βασικές προδιαγραφές της φυλής του (φυλετυπικά χαρακτηριστικά) και δεν παρουσιάζει σοβαρά ανατομικά ελαττώματα. Αυτή η διαδικασία, εκτός από τη μεγάλη κυνοτεχνική της συνεισφορά, θα επιφέρει επιπλέον έσοδα στους Κυνολογικούς Ομίλους, καθότι αυτή η εξέταση θα χρεώνεται φυσικά. 

Κάποιος χώρες εφαρμόζουν ήδη αυτό το μέτρο. Πολλές άλλες όμως όχι, με αποτέλεσμα μια άναρχη κατάσταση καθότι α) μεγάλο ποσοστό όσων αναπαράγουν σκύλους δεν συμμετέχουν σε εκθέσεις, άρα αναπαράγουν μη ελεγμένης ποιότητας σκύλους και β) οι εκτροφείς που συμμετέχουν σε εκθέσεις παρουσιάζουν κάποια ποιοτικά ζώα τους, τη «βιτρίνα» τους, όμως «κεκλισμένων των θυρών» δικαιούνται να αναπαράγουν όλα τα υπόλοιπα ζώα τους, πιθανόν ελαττωματικής ποιότητας, αφού δεν έχουν ελεγχθεί.

Συνειδητοποιεί κανείς, πως μια απλή συμμετοχή σε έκθεση, έστω για μία φορά, όλων των γεννητόρων πριν αναπαραχθούν θα ανεβάσει σημαντικά την ποιότητα των εκτρεφόμενων σκύλων του μέλλοντος.  

  • Υποχρεωτικά κίνητρα για προσέλκυση νέων εκτροφέων. Οι παραγωγοί και οι κερδοσκόποι σταδιακά θα συρρικνωθούν, ίσως και εξαλειφθούν. Στα κουτάβια που παράγουν δεν θα εκδίδονται pedigree, αφού δεν θα πληρούν τα πιο πάνω ποιοτικά εκτροφικά κριτήρια. Κάποιοι ίσως μετατραπούν σε εκτροφείς, προσαρμοζόμενοι στις νέες υψηλές προδιαγραφές. Θα χρειαστούν λοιπόν κίνητρα, ώστε τη θέση όσων αποχωρήσουν να πάρουν πλέον εκτροφείς. Η εκτροφή του μέλλοντος γίνεται επιστημονικότερη, αλλά και λαϊκότερη, αφού μέσω των σεμιναρίων, της ενημέρωσης και των κινήτρων, ο οποιοσδήποτε καλείται να δοκιμάσει. Τώρα πλέον όμως με υψηλά ποιοτικά κριτήρια και υψηλό αίσθημα ευθύνης.
  • Εγκεκριμένοι «Σύμβουλοι εκτροφέων» και «Ελεγκτές εκτροφέων». Οι Κυνολογικοί Όμιλοι θα πρέπει να προβλέψουν και τις δύο αυτές κατηγορίες. Από τη μία έμπειρους συμβούλους στους οποίους οι εκτροφείς, ειδικά οι νέοι, να μπορούν να απευθύνονται για συμβουλευτική βοήθεια. Από την άλλη, εγκεκριμένους ελεγκτές που να εξασφαλίζουν την τήρηση των νέων υψηλών προδιαγραφών και την πειθαρχική τιμωρία των παραβατών. 
  • Νομοθετικές ρυθμίσεις. Το πρόβλημα της ανεξέλεγκτης αναπαραγωγής σκύλων, είτε ημίαιμων, είτε φαινοτυπικά κάποιας φυλής (ημίαιμοι θεωρούνται και αυτοί, εφόσον δεν έχουν πιστοποιητικό καθαροαιμίας) θα πρέπει να ρυθμιστεί σε νομοθετικό επίπεδο με τη συνεργασία εθνικών Κυνολογικών Ομίλων και των κρατών τους. Η πρότασή μου είναι: α) κίνητρα για στείρωση όλων των θηλυκών που δεν προβλέπεται να αναπαραχθούν β) άδεια αναπαραγωγής (με σχετικό οικονομικό τίμημα) για τον οποιονδήποτε σκοπεύει να ζευγαρώσει το θηλυκό του. Προκειμένου για την άδεια, και οι δύο γεννήτορες θα πρέπει α) να έχουν περάσει εξέταση κτηνιάτρου που να πιστοποιεί ότι δεν παρουσιάζουν εμφανή συμπτώματα ανατομικών ή κληρονομικών παθήσεων και β) να έχουν περάσει επιτυχώς Τεστ Χαρακτήρα. Η γέννηση των κουταβιών θα δηλώνεται είτε στους Δήμους, είτε στους Κυνολογικούς Ομίλους, οι οποίοι θα διατηρούν ειδικό Γενεαλόγιο για ημίαιμους σκύλους (επιπλέον έσοδα). Ήδη πολλοί Κυνολογικοί Όμιλοι του κόσμου, όπως ο πανίσχυρος Αμερικάνικος, διατηρούν Γενεαλόγιο για ημίαιμους που περνούν επιτυχώς τα Τεστ Χαρακτήρα ή συμμετέχουν σε διάφορες κυναθλητικές δραστηριότητες. 

Για ατυχή – απρόβλεπτα ζευγαρώματα θα υπάρχει αυστηρό πρόστιμο. 

Με όλα τα παραπάνω, η μεν μελλοντική εκτροφή καθαρόαιμων σκύλων μπαίνει σε μία νέα εποχή ποιότητας και αξιοπιστίας, η δε ανεξέλεγκτη παραγωγή κουταβιών περιθωριοποιείται και συρρικνώνεται. 

Αισιόδοξη προοπτική

Τη δεκαετία του ’50 ο Dmitry Belyayev, ένας Ρώσος γενετιστής, αποπειράθηκε να βελτιώσει τη συμπεριφορά των άγριων Ασημί αλεπούδων (Silver Foxes) σε μια φάρμα εκτροφής για τη γούνα τους, ώστε να είναι πιο εύκολες στη διαχείρισή τους. Μέχρι τότε τα ζώα παρουσίαζαν μεγάλου βαθμού επιθετικότητα ή φόβο προς τον άνθρωπο, φυσικά χαρακτηριστικά άγριου ζώου σε αιχμαλωσία. Άρχισε λοιπόν να εκθρέφει ένα πληθυσμό τους επιλέγοντας για αναπαραγωγή μόνο ζώα με καλύτερη ανοχή στο πλησίασμα του ανθρώπου. 

Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά: μετά από μια δεκαετία, περισσότερο από το 50% των κουταβιών κάθε γέννας είχαν χαρακτηριστικά συμπεριφοράς εξημερωμένου ζώου. Αποδέχονταν, ακόμα και απολάμβαναν την ανθρώπινη επαφή, κουνούσαν τις ουρές τους παρουσία ανθρώπου, κάποιες ανταποκρίνονταν ακόμα και στο όνομα τους!

Ο Belyayev κατάφερε το στόχο του μέσα σε 10 χρόνια με ένα άγριο ζώο, όπως η αλεπού. Η επιλεκτική εκτροφή σκύλων γιατί να μην τα καταφέρει με ένα ζώο, εξημερωμένο ήδη εδώ και τουλάχιστον 20.000 χρόνια; Η επιτυχία θα είναι σίγουρη και τα ποσοστά επιθετικότητας ή άλλων προβλημάτων συμπεριφοράς θεαματικά χαμηλότερα. Αντίστοιχη επιτυχία θα υπάρξει και σε θέματα υγείας ή όποια άλλα προβλήματα η επιλεκτική αναπαραγωγή αποφασίσει να βελτιώσει. Άλλωστε δεν πρόκειται για μια νέα πρακτική. Οι άνθρωποι χειραγωγούμε τα γονίδια των καθαρόαιμων φυλών σκύλων μέσω της συστηματικής εκτροφής τους εδώ και 150-200 χρόνια. 

Το μέλλον θα είναι σαφώς λαμπρότερο, αρκεί να το θέλουμε. Το θέλουμε όμως; 

Είναι οι παράγοντες της παγκόσμιας κυνοτεχνίας πρόθυμοι για τολμηρές αλλαγές, προκειμένου για ένα καλύτερο αύριο; Και οι εκτροφείς θα στηρίξουν τις αλλαγές;

Το εύχομαι. Ο χρόνος θα δείξει.