Ελληνικός Ποιμενικός! Με κοντή ή μακριά ουρά;

κειμενο: Χριστόδουλος Δρίβας, Κτηνιάτρος

φωτο: Ν. Φωτακόπουλος

Ο Δαρβίνος υποστήριξε ότι τα είδη εξελίσσονται χάρη στην άθροιση μικρών συνεχώς μεταβολών, οι οποίες δημιουργούν τα κατάλληλα άτομα που θα επιζήσουν σε ένα περιβάλλον με συγκεκριμένες συνθήκες.

Μερικοί άλλοι γενετιστές μεταγενέστερα απέδειξαν ότι υπάρχουν ασυνεχείς παραλλαγές χαρακτήρων, απότομες, οι οποίες ρυθμίζονται από γονίδια.

Υπενθυμίζουμε ότι γονίδια είναι συστατικά της δομής του πυρήνα των κυττάρων ενός οργανισμού.

Η ασυνεχής αυτή κληρονομήσιμη παραλλακτικότητα των γονιδίων ονομάστηκε μετάλλαξη. Οι μεταλλάξεις ανιχνεύονται συνήθως βάσει της φαινοτυπικής μεταβολής την οποία προκαλούν, δηλαδή της αλλαγής των εξωτερικών χαρακτηριστικών.

Μεταλάξεις…

Οι μεταλλάξεις από την στιγμή που παρατηρήθηκαν από τον άνθρωπο αποτέλεσαν πρόβλημα και συγχρόνως πηγή έμπνευσης και δημιουργίας.

Το πρόβλημα συνδέεται με την εμφάνιση διαφόρων κληρονομικών ασθενειών που οι εκτροφείς δύσκολα εξαλείφουν από τους απογόνους μιας φυλής, ενώ η πηγή έμπνευσης έχει σχέση με την ποικιλομορφία των ειδών και την δημιουργία νέων φυλών.

Πολλά έχουν γραφεί για τις αιτίες των μεταλλάξεων, όμως σε αρκετές περιπτώσεις αυτές παραμένουν πεισματικά άγνωστες.

Η θερμότητα, οι χημικές ουσίες και η ραδιενέργεια, είναι οι κυριότερες αιτίες τις οποίες έχει διερευνήσει η επιστήμη και τις συνέδεσε με τις μεταλλάξεις.

Η δράση τους επενεργεί σε κάποιο κυρίαρχο γονίδιο και τότε το χαρακτηριστικό που διαμορφώνεται από την μετάλλαξη εμφανίζεται συχνότερα στους απογόνους με την μορφή ομοζυγωτίας ή ετεροζυγωτίας.

Επίσης είναι δυνατόν η μετάλλαξη ν΄αφορά ένα υποτελές γονίδιο και το χαρακτηριστικό που διαμορφώνεται εμφανίζεται σπανιότερα στους απογόνους και μόνο σε μορφή ομοζυγωτίας.

Υπενθυμίζουμε πάλι ότι στην περίπτωση της ετεροζυγωτίας το ζυγωτό που είναι κύτταρο, σχηματίζεται από τον συνδυασμό ενός κυρίαρχου γονιδίου προερχόμενο από τα γεννητικά κύτταρα του ενός γονέα και ενός υποτελούς γονιδίου των γεννητικών κυττάρων του άλλου γονέα. Η έκφραση του χαρακτηριστικού δίνεται από το κυρίαρχο γονίδιο.

Στην ομοζυγωτία συνδυάζονται δύο υποτελή γονίδια προερχόμενα από τους αντίστοιχους γονείς (τα γεννητικά τους κύτταρα) και η έκφραση του χαρακτηριστικού δίνεται από τα υποτελή γονίδια.

Σε κάποιες περιπτώσεις η μετάλλαξη μπορεί να είναι θανατηφόρα, οπότε επέρχεται καταστροφή του ζυγωτού και έτσι δύσκολα ανιχνεύεται.

Επίσης σε άλλες περιπτώσεις έχουμε την εμφάνιση ασθενειών κληρονομικού χαρακτήρα που μειώνουν την ικανότητα των φορέων να προσαρμοσθούν στο περιβάλλον.

Το φαινόμενο της μετάλλαξης είναι αρκετά σπάνιο στην φύση. Τα γονίδια παρουσιάζουν συνήθως σταθερότητα και μόνο κατ΄εξαίρεση μεταβλητότητα.

Η εξέλιξη των ειδών οφείλεται σε επιτυχείς μεταλλάξεις οι οποίες ήταν περισσότερο επωφελείς παρά βλαβερές.

Οι μεταλλάξεις δημιούργησαν την ποικιλία των γονιδίων και γονιδιακές αναδιατάξεις την ποικιλία του γονότυπου, δηλαδή την διαφορετική έκφραση των χαρακτηριστικών. Μια από αυτές τις διαφορετικές εκφράσεις είναι και το μήκος και το σχήμα της ουράς. Η ουρά παρουσιάζει μεγαλύτερη ποικιλία από άλλα μέρη του σκελετού.

Ποικιλία χαρακτηριστικών…

Πολλές από αυτές τις ποικιλίες της γονιδιακής έκφρασης αποτελούν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά διαφόρων φυλών.

Πολλοί ερευνητές της γενετικής επιστήμης, σε παρατηρήσεις που έκαναν στα σκυλιά, κατάθεσαν διαφορετικές απόψεις για την εμφάνιση της κοντής ουράς ή την ανυπαρξία ουράς και καθόρισαν μάλιστα διαφορετικά είδη γονιδίων ή συνδυασμούς αυτών για την εκδήλωση των παραπάνω χαρακτηριστικών.

Υπάρχουν 11 διαφορετικοί τύποι ουράς στα σκυλιά, όπως παρουσιάζονται στο σχήμα και αποτελούν παρεκκλίσεις οφειλόμενες σε γονίδια.

Η κοντή ουρά εμφανίζεται σε διάφορες φυλές σκύλων, όπως το Επανιέλ Μπρετόν, το Κόκερ Σπάνιελ, τον Παλαιό Αγγλικό Ποιμενικό, το Μπουβιέ της Φλάνδρας, το Μπουβιέ των Αρδενών, τα Κόργκι Πέμπροκ, το ποιμενικό του Βαλέ της Πολωνίας, το ποιμενικό Μούντι της Ουγγαρίας, το ποιμενικό της Καταλανίας της Ισπανίας και τον Ελληνικό ποιμενικό σκύλο.

Τα ποσοστά εμφάνισης της κοντής ουράς στις παραπάνω φυλές διαφέρουν από φυλή σε φυλή. Για τον Ελληνικό ποιμενικό είναι περίπου 10-15% από προσωπικές παρατηρήσεις.

Το μήκος της ουράς του σκύλου απασχόλησε τους εκτροφείς σε μεγάλο βαθμό αν αναλογισθούμε ότι σε πολλές φυλές η εξωτερική εμφάνιση και η αισθητική του συνόλου του σώματος στηρίχθηκε σ΄αυτό το χαρακτηριστικό, όπως στα Μπόξερ, Ντόμπερμαν, Ροτβάιλερ, Μπουβιέ της Φλάνδρας κ.λ.π.

Ο αντικειμενικός στόχος του εκτροφέα είναι η βελτίωση των βασικών ανατομικών στοιχείων με την εφαρμογή της επιλεκτικής αναπαραγωγής.

Η προσπάθεια του εκτροφέα είναι να δημιουργήσει σκυλιά σύμφωνα με το πρότυπο της φυλής, μετατρέποντας συγκεκριμένα χαρακτηριστικά των πατρογονικών σκυλιών, τα οποία θα φανούν στους απογόνους τους.

Η αλλαγή ενός ανατομικού χαρακτηριστικού καθορίζεται από τον συνδυασμό της δράσης αρκετών γονιδίων και η εργασία του κυνοτρόφου στηρίζεται κυρίως στην γνώση από την παρατήρηση των απογόνων και όχι από την μελέτη επιστημονικών δεδομένων. Αυτή η αθροιστική πολυγονιδιακή δράση αλλάζει κάποτε έκφραση από την εμφάνιση μιας μετάλλαξης. Η διατήρηση στην συνέχεια αυτών των αλλαγών εξαρτάται από την συνεχή επιλογή των ατόμων για αναπαραγωγή που διαθέτουν το χαρακτηριστικό της μετάλλαξης ή όχι.

Οι στόχοι αυτοί δεν είναι μόνο αισθητικοί αλλά και λειτουργικοί, διευκολύνουν δηλαδή κάποιες συγκεκριμένες δράσεις του σώματος με την καθιέρωση συγκεκριμένης κατασκευής. Για παράδειγμα οι φυλές δίωξης του θηράματος έχουν ελαφρύ σκελετό, ψηλά πόδια, καλή μυϊκή ανάπτυξη και έντονη γωνίωση των σκελών στις αρθρώσεις.

Ο Γερμανικός ποιμενικός επίσης έχει έντονη γωνίωση των πίσω σκελών και σώμα μακρύτερο από το ύψος του, γιατί επιδιώκεται από τους εκτροφείς ταχύτητα, καλός διασκελισμός και ικανότητα κάλυψης μιας απόστασης σε μικρό χρόνο χωρίς κόπωση.

Όμως το μακρύ σώμα γενικά δεν επιτρέπει απότομες αλλαγές της κατεύθυνσής του κατά την κίνηση, δυνατότητα που επιτυγχάνεται ευκολότερα από το τετράγωνο σώμα ενός Μπουβιέ της Φλάνδρας, το οποίο διαθέτει επίσης μέτρια γωνίωση των πίσω σκελών. Η δυνατότητα αυτή των απότομων ελιγμών βοηθά το Μπουβιέ ν΄αποφύγει τις κλωτσιές των αγελάδων κατά την διάρκεια της επιτήρησής τους.

Τα βραχύουρα σκυλιά

Η παρατηρητικότητα λοιπόν των κυνοτρόφων τους έκανε ικανούς να εντοπίζουν τις αλλαγές της σωματικής κατασκευής που κάποτε συνέβησαν από τις μεταλλάξεις των υπευθύνων γονιδίων, να τις συνδυάσουν με συγκεκριμένη λειτουργική χρησιμότητα και να τις διατηρήσουν με την επιλεγμένη αναπαραγωγή δημιουργώντας νέες φυλές σκύλων.

Όσον αφορά τον Ελληνικό ποιμενικό σκύλο έχουμε να σχολιάσουμε τα εξής:

Πολλοί κτηνοτρόφοι επιχειρηματολογούν υπέρ της μακριάς ουράς, χαρακτηρίζοντάς την σαν στοιχείο ομορφιάς, ισορροπίας κατά την κίνηση και μέσον έκφρασης και επικοινωνίας του σκύλου. Άλλοι πάλι εκφράζονται υπέρ της κοντής ουράς γιατί συμβάλλει στην ανάδειξη του τετράγωνου σώματος με τα πλεονεκτήματα που αναφέρθηκαν παραπάνω, δεν δίνει λαβή κατά την συμπλοκή με τ΄αγρίμια και δεν τραυματίζει τον σκύλο κατά την κίνησή του μέσα από δύσβατες, πυκνές σε βλάστηση περιοχές. Για να διατηρηθούν αυτές οι ιδιότητες πολλοί εκτροφείς κόβουν την ουρά των κουταβιών, ακολουθώντας μια παραδοσιακή συνήθεια. Το ποσοστό εμφάνισης αυτού του χαρακτηριστικού στον Ελληνικό ποιμενικό σκύλο επιτρέπει την καλλιέργειά του, χωρίς να καταφεύγει ο εκτροφεάς στην διαδικασία της κοπής. Ο πλούτος των χαρακτηριστικών του Ελληνικού Ποιμενικού σκύλου είναι πρόκληση για έρευνα και δημιουργία για γενετιστές και εκτροφείς. Η αφύπνιση του ενδιαφέροντος του κυνόφιλου κοινού για ζητήματα που αφορούν την πρακτική ζωοτεχνία, θα έδινε στο μέλλον την δυνατότητα τυποποίησης των χαρακτηριστικών αυτών και διατήρησής των υπό την μορφή μιας νέας ποικιλίας της φυλής μέσα από τον Ελληνικό ποιμενικό σκύλο.

Βιβλιογραφία

  1. Α.Γρανίτσα: Γενική Βιολογία-Θεσσαλονίκη.
  2. GENETICS FOR THE DOG BREEDERS, HUT F., W.H. FREEMAN, 1979 ρ.86.
  3. GENETICS OF THE DOG, BY M.B. WILLIS, GOLLANZ-WITHERBY 1989, ρ.107.
  4. BOUVIER DES FLANDRES, BY J.R. ENGEL, ALPINE PUBLICATIONS, 1991.