Κείμενο: Daniela Tarricone από το περιοδικό Cani
Φωτο: Ν. Φωτακόπουλος
Η σωματική επαφή είναι ένας σημαντικός παράγοντας για την ανάπτυξη του νεογέννητου και του κουταβιού. Πράγματι αποδείχτηκε ότι τα κουτάβια στα οποία λείπει η ζεστασιά και η ασφάλεια που τους παρέρχεται από την επαφή με την μητέρα και με τα αδερφάκια, δεν αναπτύσσονται και μπορούν και να πεθαίνουν.
Αλλά και οι ενήλικοι συνεχίζουν να έχουν απτικές (της αφής) εκδηλώσεις και μεταξύ τους και απέναντι στους ανθρώπους.
Η φυσική επαφή προκαλεί ένα είδος ευεξίας που είναι αναντικατάστατη, που ικανοποιεί τα κουτάβια τόσο όσο η τροφή. Σκύλοι και κυρίως γάτες που θήλαζαν με τεχνητούς τρόπους, μπορεί να συνεχίσουν όταν είναι ενήλικοι να θηλάζουν τις κουβέρτες ή και διάφορα μέρη του σώματος του ιδιοκτήτη, επειδή αυτή η πρωταρχική ανάγκη δεν ικανοποιήθηκε στην κατάλληλη στιγμή. Αυτό γίνεται γιατί, ο θηλασμός από τη μητρική θηλή δεν χρησιμεύει μόνο για να τρέφονται με το γάλα, αλλά και για να ικανοποιεί τη βασική ανάγκη του κουταβιού της στενής επαφής με το σώμα της μητέρας. Η σωματική επαφή δεν είναι σημαντική μόνο για τα κουτάβια, αλλά και για τους ενήλικους. Πράγματι μιλάμε για ζώα κοπαδιού, φτιαγμένα για να ζούνε όλη τη ζωή τους δίπλα σε άλλους κοινωνικούς συντρόφους, και η σωματική επαφή έχει το σκοπό να ενισχύει το δεσμό ανάμεσα στο κάθε άτομο. Εκείνος που έχει παρά πάνω από ένα σκύλο ξέρει ότι συχνά τους αρέσει να κοιμούνται σε στενή επαφή ο ένας με τον άλλο, και εκείνος που έχει μόνο ένα σκύλο είναι συνηθισμένος να τον βλέπει ξαπλωμένο στα πόδια του όταν είναι η στιγμή του υπνάκου του.
Υπάρχουν μια σειρά από άλλες χειρονομίες που εκφράζονται με την σωματική επαφή οι οποίες είναι συνδεδεμένες με την κοινωνική επικοινωνία. Πολλές από αυτές προέρχονται από βρεφικές συμπεριφορές.
Ας προσπαθήσουμε να εξετάσουμε τις πιο συχνές.
Το άγγιγμα της μουσούδας…
Σίγουρα πολλοί από μας έτυχε να δουν ένα σκύλο που με τη μουσούδα του, ακουμπάει απαλά τη μουσούδα ενός ομοίου του.
Συνήθως είναι ο πιο νέος ή ο χαμηλότερος στην ιεραρχία, που το κάνει, για να δείχνει φιλία ή για να ζητάει αποδοχή από τον άλλο. Την ίδια κίνηση την κάνει και προς τα χέρια ή τα πόδια του ιδιοκτήτη του και σε αυτή την περίπτωση αυτή η κίνηση έχει τη σημασία να αναζητάει την προσοχή.
Άλλες φορές ο σκύλος κάνει μόνο την κίνηση, χωρίς να έρθει πραγματικά σε επαφή με το άλλο άτομο, και σε αυτή την περίπτωση η πρόθεσή του είναι εκείνη να τον ηρεμήσει, να το συμφιλιώνει, είτε να είναι αυτός ένας όμοιός του είτε να είναι ένας άνθρωπος. Τα χτυπηματάκια με τη μύτη μπορεί να τα κατευθύνει προς τα πλάγια του λαιμού ή προς τα αυτιά ενός ομοίου του. Σε αυτή την περίπτωση είναι πιο ξεκάθαρη η ιεραρχική διαφορά και εκείνων των δυο που πραγματοποιεί αυτές τις συμπεριφορές θέλει να εκδηλώνει την πλήρη αποδοχή της κυριαρχίας του άλλου, και συγχρόνως ζητάει συμφιλίωση.
Και αυτή η κίνηση μπορεί να είναι «πλασματική», χωρίς μια πραγματική επαφή, και να συνοδεύεται από άλλα σημάδια που φανερώνουν την κατάσταση της υποταγής, όπως η περιστροφή προς τα έξω ενός από τα πισινά πόδια ή ένα ελαφρό κούνημα της ουράς που θα είναι χαμηλωμένη.
Όσον αφορά την προέλευση όλων αυτών των συμπεριφορών που έχουν βρεφικό σχήμα, δίνονται δυο διαφορετικά είδη εξηγήσεων: τα χτυπηματάκια «μιμούνται» αυτά που ο νεογέννητος δίνει στις μητρικές θηλές για να επισπεύσει την παραγωγή του γάλακτος, ή μας θυμίζουν το μεγαλύτερο κουτάβι που γλύφει ανυπόμονο τα χείλια των ενήλικων για να επισπεύσει την «αναγωγή» της τροφής.
Το γλείψιμο…
Αυτή η δεύτερη εξήγηση είναι πραγματικά κατάλληλη όταν ο σκύλος προσπαθεί να γλύφει τα χείλια μας. Πολλοί ρωτάνε γιατί θέλει να το κάνει ακριβώς στο στόμα των ανθρώπων και συνήθως λέμε ότι μας «φιλάει». Στην πραγματικότητα υπάρχουν πολλά πράγματα που εξομοιώνουν την πράξη του ανθρώπινου φιλήματος με εκείνη του γλειψίματος των σκύλων: και οι δυο συμπεριφορές προέρχονται από την αναζήτηση της τροφής. Πράγματι το τάισμα στόμα με στόμα γίνεται σε πολλές ανθρώπινες ομάδες που ανήκουν σε διάφορες κουλτούρες, στις οποίες τα παιδιά λίγων μηνών τείνουν τα χείλια για να αναζητάνε από τη μητέρα τη μασημένη τροφή. Το ίδιο ισχύει για το σκύλο, που γλείφοντας τα χείλια μας, μιμείται το κουτάβι που αναζητάει στους ενήλικους την χωνεμένη τροφή.
Με αυτή την συμπεριφορά προσπαθεί να συμφιλιώνεται, να έχει φιλία και αποδοχή, που στο είδος του, παραχωρούνται στα μικρά που είναι ανυπεράσπιστα και έχουν ανάγκη από φροντίδα.
Πάντως η πράξη του γλειψίματος είναι συνδεδεμένη και με το θηλασμό του νεογέννητου. Και οι δυο συμπεριφορές, το να βυζαίνει και η αναζήτηση της τροφής μέσω του εμετού, είναι μέρος του ρεπερτορίου της αναζήτησης των συγγενικών φροντίδων, μια τελετή που κάνει ο ενήλικος σκύλος για να αναστέλλει την επιθετικότητα του κοινωνικού συντρόφου του.
Όταν συμπεριφέρεται σαν βρέφος
«Προσποιούμενος» βρεφικές συμπεριφορές, ο σκύλος θέλει να δώσει στον άλλο το μήνυμα ότι είναι ακίνδυνος και αδύναμος.
Πράγματι ανάμεσα σε δύο σκύλους που συναντιούνται, θα είναι ο πιο ανασφαλής και υπάκουος που θα γλείφει τον άλλο, έχοντας μια συμπεριφορά συμφιλίωσης. Ή όταν μαλώνουμε σοβαρά το σκύλο μας, μετά από ένα σφάλμα του, αυτός μπορεί να προσπαθήσει να μας γλείφει, ακόμη ένα σημάδι της συμφιλίωσης. Προσοχή όμως να μην κάνουμε ένα λάθος ανθρωπομορφισμού: ο σκύλος ενώ μας γλείφει δεν θέλει να μας ζητάει συγχώρεση για αυτό που έκανε, όπως πολλοί πιστεύουν, αλλά αντιθέτως προσπαθεί να ηρεμήσει την επιθετικότητά μας που από μια στιγμή στην άλλη θα μπορούσε να ξεσπάσει. Πρόκειται για μια αδιόρατη λεπτομέρεια, που όμως είναι πολύ σημαντική για να κατανοούμε σε βάθος την ψυχολογία του σκύλου. Ο σκύλος προσπαθεί μόνο να μας καλοπιάσει, και όχι να μας ζητάει συγνώμη για το σφάλμα που έκανε (και για το οποίο πιθανόν δεν έχει συνείδηση).
Το γλείψιμο έχει και άλλες σημασίες: η μητέρα γλείφει τα κουτάβια της για να τα κρατάει καθαρά και μάλλον και για να τα ζεστάνει. Και τα αδερφάκια γλείφονται μεταξύ τους και λιγότερο συχνά, αλλά κυρίως σε ορισμένες φυλές, συνεχίζουν να το κάνουν και οι ενήλικοι σκύλοι όταν ζούνε μαζί για να εκφράζουν φιλία ή για να άλληλο ενθαρρύνονται.
Το αρσενικό μυρίζει προσεχτικά τα γεννητικά όργανα του θηλυκού σε ίστρο και έπειτα τα γλείφει, και αυτό είναι το πρώτο βήμα της τελετής του φλερταρίσματος του είδους. Κατά την γνώμη μερικών συγγραφέων, ένα έμπειρο αρσενικό μπορεί να καθορίσει εάν μια σκύλα είναι έτοιμη για το ζευγάρωμα διαμέσου αυτού του είδους έρευνας που είναι οσφραντική, απτική και γευστική. Μερικές φορές οι επιβήτορες αναγκάζονται στο ζευγάρωμα, γιατί υποθέτουμε ότι η σκύλα είναι στις γόνιμες μέρες της. Αλλά μπορεί να συμβεί ότι η ωογένεση δεν έγινε τη στιγμή που είχαμε προβλέψει, για αυτό το αρσενικό δεν δείχνει ενδιαφέρον για το ζευγάρωμα. Η φύση, το ξέρουμε, δεν κάνει πολλά λάθη σε σχέση με ένα ζήτημα τόσο σημαντικό όπως η αναπαραγωγή!
