Κυριαρχικός σκύλος: Μύθος ή Πραγματικότητα;

ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΠΛΕΟΝ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΚΟΤΗΤΑΣ!

O «κυριαρχικός» σκύλος στο κτηνιατρείο

Από τις πιο συχνές ερωτήσεις ιδιοκτητών σκύλων στο κτηνιατρείο είναι για τη συμπεριφορά των κατοικίδιων τους. Ακόμα και αν υπάρχει κάποιο αμιγώς ιατρικό πρόβλημα, αυτό γίνεται κατανοητό στον ιδιοκτήτη μέσα από τις αλλαγές της συμπεριφοράς του ζώου, π.χ. ο σκύλος μου είναι λιγότερο δραστήριος, τρώει λιγότερο ή πίνει περισσότερο νερό. Πολλοί άνθρωποι όμως και ιδιαίτερα συχνά προβληματίζονται και μας ρωτούν και για τις ενοχλητικές γι’ αυτούς συμπεριφορές των σκύλων τους που δε σχετίζονται απαραίτητα με κάποιο οργανική αιτία. «Ο σκύλος μου θέλει να είναι το αφεντικό του σπιτιού, είναι κυριαρχικός, γι’ αυτό π.χ. γρυλίζει και δεν με αφήνει να πλησιάσω το φαγητό του, τρώει πρώτος, θέλει να βγει πρώτος από το σπίτι, περπατάει μπροστά μου και τραβάει στο λουρί, θέλει να κάθεται σε ψηλότερο σημείο από εμένα, είναι επιθετικός απέναντί μου, αλλά όχι απέναντι στο σύζυγο μου, δεν κάνει ότι του λέω, κτλ». Στα πλαίσια αυτά, ο κτηνίατρος πολλές φορές καλείται να απαντήσει και να διαγνώσει μέσα σε δευτερόλεπτα ή λεπτά στην καλύτερη περίπτωση τα αίτια των ενοχλητικών/προβληματικών συμπεριφορών και να εξηγήσει στον ιδιοκτήτη ότι ο σκύλος του δεν θέλει να είναι το αφεντικό του σπιτιού, αλλά άλλοι λόγοι τον ωθούν σε αυτές τις συμπεριφορές. Πως όμως μια μεγάλη μερίδα των ανθρώπων που έχουν κατοικίδια ή και ασχολούνται επαγγελματικά με αυτά έχουν υιοθετήσει αυτή τη θεωρία, τί συνέπειες έχει το γεγονός αυτό για τα ζώα, τις σχέσεις τους με τον άνθρωπο και ποιος μπορεί να είναι ο ρόλος του κτηνιάτρου στη διαπαιδαγώγηση της κοινωνίας;

Πως γεννήθηκε η ιδέα της κυριαρχικότητας στο σκύλο;

Δεν έχουν περάσει αρκετά χρόνια από τότε που οι περισσότερες συμπεριφορές του σκύλου περιγράφονταν ως προσπάθειες κυριαρχίας ή κοινωνικής ισορροπίας. Συμπεριφορές, όπως η επιθετική συμπεριφορά, το γάβγισμα, το να πηδάει πάνω σε ανθρώπους, να μην ακολουθεί εντολές που γνωρίζει, έως και το να κάνει τις ανάγκες του μέσα στο σπίτι παρουσιάζονταν ως χρηστικές συμπεριφορές που αποσκοπούν στο να κυριαρχήσει έναντι άλλων σκύλων, ανθρώπων ή άλλων μελών της αγέλης γενικότερα και να ανέλθει κοινωνικά, να γίνει δηλαδή ο κυρίαρχος, το αφεντικό, το Άλφα ζώο της αγέλης.

Σαν να υπάρχει δηλαδή, ένα βαθύτερο κίνητρο που ωθεί το σκύλο στην κάθε του, σχεδόν, συμπεριφορά, διαφορετικό από τα αίτια που τον οδηγούν στην υποφαινόμενη συμπεριφορά, π.χ. ο σκύλος δε γρυλίζει για να προστατέψει το φαγητό του, αλλά για να δείξει το ποιος είναι το αφεντικό.

Η κυριαρχικότητα από το λύκο στο σκύλο

Ιστορικά, η έννοια της κυριαρχικότητας στο σκύλο υιοθετήθηκε από μελέτες που έγιναν σε λύκους, με την παραδοχή ότι εξελικτικά ο σκύλος είναι απόγονος του λύκου και μοιράζονται παρόμοιεςκοινωνικές δομές. Οι μελέτες στους λύκους που κατέληξαν στην κυριαρχικότητα ως αίτιο της επιθετικής/ανταγωνιστικής συμπεριφοράς έγιναν σε λύκους από διαφορετικά μέρη της Αμερικής οι οποίοι ζούσαν όλοι μαζί στο εθνικό πάρκο του Yellowstone, στην Αμερική. Αντίθετα, σύγχρονες μελέτες λύκων στο φυσικό τους περιβάλλον κατέληξαν στο ότι οι λύκοι ζουν σαν ανθρώπινη οικογένεια, γονείς και τα παιδιά τους, σχηματίζουν αγέλες με άλλους λύκους εκτός οικογένειας μόνο αν χρειαστεί να κυνηγήσουν ένα μεγαλύτερο από αυτούς θήραμα και χρησιμοποιούν σπάνια επιθετικότητα μεταξύ τους. Ταυτόχρονα, τονίστηκε πως το γεγονός ότι ξένοι μεταξύ τους λύκοι διαβιούσαν σε ξένο περιβάλλον επηρέασε τα αποτελέσματα των αρχικών ερευνών και ανάγκασε τους λύκους να χρησιμοποιούν επιθετική συμπεριφορά πολύ συχνότερα από ότι γίνεται στη φύση για να κερδίσουν αυτό που θέλουν, π.χ. τροφή, νερό και μέρος για ξεκούραση. Στην πραγματικότητα, κάποιοι λύκοι είναι πιο δυνατοί από άλλους στην μεταξύ τους διαμάχη, αλλά σε άλλες περιστάσεις οι ίδιοι λύκοι θα υποχωρήσουν απέναντι σε διαφορετικούς λύκους, όχι πάντα λόγω του ότι είναι πιο αδύναμοι, αλλά λόγω του ότι δεν έχουν το ίδιο κίνητρο. Για παράδειγμα, κάποιος πεινασμένος λύκος είναι διατεθειμένος να ρισκάρει περισσότερο τη σωματική του ακεραιότητα, να είναι επιθετικός, για να κερδίσει το φαγητό του, ενώ ο ίδιος λύκος σε άλλη περίσταση θα προτιμήσει να υιοθετήσει μια πιο παθητική στάση, χωρίς να ρισκάρει τον πιθανό τραυματισμό του.

Η κυριαρχικότητα δηλαδή μπορεί να περιγράψει σε μια δυαδική σχέση, τη συμπεριφορά του ενός ζώου απέναντι στο άλλο σε μια συγκεκριμένη περίσταση, χωρίς να είναι χαρακτηριστικό της προσωπικότητας του ζώου το οποίο εκδηλώνεται απέναντι σε οποιοδήποτε ζώο και σε κάθε περίσταση. Μελέτες σε αδέσποτες ομάδες σκύλων δεν έχουν εντοπίσει στεγανές κοινωνικές δομές στη βάση της κυριαρχικότητας-υποτακτικότητας, αλλά σχέσεις που μπορούν να αναδιαμορφώνονται βάση της περίστασης και του κινήτρου του κάθε ζώου.

Είδαμε πως γεννήθηκε η θεωρία ότι η κυριαρχικότητα ευθύνεται για τη συμπεριφορά των λύκων, ας δούμε όμως και πως έγινε η μεταφορά της θεωρίας αυτής από το λύκο στο σκύλο και η αιτιολόγηση της επιθετικότητα στο σκύλο βάση της κυριαρχικότητας. Η θεωρία της κυριαρχικότητας μεταφέρθηκε στο σκύλο θεωρώντας ότι ο σκύλος είναι απόγονος του λύκου, επειδή προήλθε από την εξημέρωση του λύκου. Η αλήθεια όμως, η βιολογική αλήθεια, είναι πως ο σύγχρονος σκύλος με το σύγχρονο λύκο είχαν κάποιον κοινό πρόγονο, και δεν προέρχεται ο ένας από τον άλλον. Από την εξημέρωση του προϊστορικού αυτού κοινού τους πρόγονου και όχι από το λύκο που γνωρίζουμε σήμερα προήλθαν με την πάροδο του χρόνου οι σύγχρονες φυλές σκύλων. Συνεπώς, η μελέτη του σύγχρονου λύκου δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως οδηγός για την κατανόηση της συμπεριφοράς του σκύλου (Εικόνα 1)

karagiannis1

 

Εικόνα 1. Σχηματική περιγραφή της εξέλιξης του λύκου και του σκύλου από τον κοινό τους πρόγονο.

Οι πυλώνες της θεωρίας της κυριαρχικότητας στο σκύλο, το ότι η κυριαρχικότητα είναι η κύρια αιτία της ανταγωνιστικής/επιθετικής συμπεριφοράς των λύκων, μέσω των σύγχρονων ερευνών καταρρίπτονται. Συνέχεια…