Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα των Ζώων, ανατρέχουμε σε 10 χρόνια επιστημονικών ανακαλύψεων που άλλαξαν τις αντιλήψεις μας για τον πιο πιστό σύντροφο του ανθρώπου.
Κείμενο: Γιώργος Φραντζεσκάκης
Ομολογώ ότι, αν μπορούσα, θα ήθελα να ξέρω τα πάντα. Για τα πάντα. Επειδή όμως η εποχή του πανεπιστήμονα ανθρώπου έκλεισε οριστικά με τον Λεονάρντο ντα Βίντσι (και πάλι, θα έπρεπε να κατέχει κανείς τη μεγαλοφυΐα του για να του αρμόζει ο χαρακτηρισμός), μόνο τρία είναι τα πεδία της γνώσης που παρακολουθώ πολύ στενά. Και το ένα από αυτά είναι, φυσικά, τα σκυλιά μας.
Από άποψη ποσότητας
και ποιότητας, η πρόοδος που έχουμε σημειώσει την τελευταία δεκαετία στη μελέτη
της συμπεριφοράς και της βιολογίας του σκύλου συγκρίνεται μόνο με τα
προηγούμενα 110 χρόνια. Και βγαίνει κερδισμένη κι από πάνω. Σήμερα γνωρίζουμε
πολλά περισσότερα για τον τρόπο που τα σκυλιά σκέφτονται, για το βάθος και την
υφή της ευφυΐας τους, τις ρίζες της συμπεριφοράς τους και τις ειδικές ικανότητες
που διαθέτουν. Και αυτό οφείλεται –καμία έκπληξη εδώ– στην τεράστια έκρηξη της
κυνοφιλίας, από την ιστορική περίοδο των baby boomers στην Αμερική μέχρι
σήμερα.
Θέλετε μια ενδεικτική στατιστική; (Δεν θα σας κουράσω με αριθμούς, το
υπόσχομαι.) Το 1956, περίπου το 33% των νοικοκυριών στις ΗΠΑ είχε σκύλο (παρότι
η αγροτική οικονομία ήταν ακόμα κυρίαρχη). To 1988, το ποσοστό είχε ανέβει στο
56%. Σήμερα, έχει εκτιναχθεί στο 70%. Μόνο τρεις στις δέκα οικογένειες
Αμερικανών δεν έχουν σκύλο. Σκεφτείτε το! Οι Αμερικανοί ξόδεψαν τη χρονιά που
πέρασε 124 δισεκατομμύρια δολάρια για τη φροντίδα των κατοικιδίων τους. Το
2018, μόλις τρία χρόνια πριν, το ποσό αυτό ήταν μειωμένο κατά 27%.
Νοιαζόμαστε για τα σκυλιά μας. Νοιαζόμαστε πολύ. Και απαιτούμε από την επιστήμη να μας προσφέρει τα εργαλεία ώστε να ζουν περισσότερο και να μας καταλαβαίνουν καλύτερα. Και για να γίνει αυτό, πρέπει πρώτα να τα καταλάβουμε εμείς.
→ Τι μας έμαθε η ζωοαρχαιολογία
Μέχρι το τέλος του 20ού αιώνα πιστεύαμε ότι τα πρώτα εξημερωμένα σκυλιά συντρόφευσαν τον άνθρωπο στο τέλος της Νεολιθικής Περιόδου (4000 π.Χ.). Το 2000, μια έρευνα στο γενετικό υλικό σκυλιών που βρέθηκαν δίπλα σε ανθρώπινους σκελετούς μετατόπισε αυτή την εκτίμηση στην Παλαιολιθική Περίοδο, 11.000 χρόνια πριν. Και μόλις πέρυσι, μια συγκριτική μελέτη όλων των σχετικών ερευνών που έχουν προηγηθεί, κατέληξε στην υπόθεση ότι ο σκύλος εξημερώθηκε για πρώτη φορά στη Σιβηρία, την περίοδο που ο Homo sapiens επεξέτεινε την κυριαρχία του σε όλα τα άλλα ανθρώπινα είδη: 23.000 χρόνια πριν!
Τέλος, μας έμαθε ότι τα σκυλιά –όπως και τα ξαδέρφια τους, οι λύκοι– έχουν έμφυτη αίσθηση του δικαίου. Καταλαβαίνουν αν τους συμπεριφερόμαστε δίκαια ή όχι και –σύμφωνα με την έρευνα που διεξήχθη το 2017– αυτή η συνειδητή επίγνωση φαίνεται να προηγείται της εξημέρωσής τους. Με άλλα λόγια, ο άγριος σκύλος, ως αγελαίο θηλαστικό, δεν δημιουργούσε μόνο ιεραρχικές δομές για να επιβιώσει· σχημάτιζε ταυτόχρονα ένα οργανωμένο σύστημα όπου το δίκαιο επιβραβευόταν και η άδικη συμπεριφορά αποδοκιμαζόταν συνειδητά.
→ Τι μας έμαθε η βιολογία
Αν και είχε υπονοηθεί πολλές φορές στο παρελθόν, χρειάστηκε να φτάσουμε μέχρι το 2015 για να αποκτήσουμε επιστημονικά δεδομένα που να επαληθεύουν αυτή τη θεωρία: τα σκυλιά μπορούν να ερμηνεύσουν τις ανθρώπινες εκφράσεις. Όχι μόνο του αφεντικού τους, αλλά και οποιουδήποτε αγνώστου, και να διακρίνουν με απόλυτη επιτυχία αν ο άνθρωπος αυτός είναι ευτυχισμένος, θλιμμένος, θυμωμένος ή σε κατάσταση συναισθηματικής ισορροπίας. Σήμερα δεν έχουμε καμία αμφιβολία. Ο σκύλος σας διαβάζει το πρόσωπό σας με τον ίδιο τρόπο….
Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο εδώ:
