Κείμενο: Στέργιος Βλαχόπουλος, Κτηνιάτρος
Φωτο: Ν. Φωτακόπουλος
Για να ονομαστεί κάποιος εκτροφέας ή κυνοτρόφος, δεν αρκεί να έχει στην κατοχή του 2 – 3 θηλυκές σε αναπαραγωγική ηλικία, να έχει κάνει μερικές γέννες και να συνοδεύεται το όνομα της σκύλας του από μια πομπώδη επωνυμία…
Εκτροφέας είναι εκείνος ο οποίος μετά από κοπιαστική εργασία καταφέρνει να παράγει – με διάρκεια – σκυλιά με τα επιθυμητά χαρακτηριστικά, τα οποία έχει σταθεροποιήσει σε υψηλό βαθμό.
Όπως γράφει ο Chelini «σπανίζουν οι πραγματικοί κυνοτρόφοι, ιδίως όσον αφορά τις κυνηγετικές φυλές, οι οποίες – σε αντίθεση με άλλες – έχουν την ανάγκη να ενώνουν ικανότητα και ομορφιά, εργασία και τύπο. Στην Ιταλία, σ΄ έναν σχεδόν αιώνα επίσημης κυνοφιλίας, ελάχιστοι τα κατάφεραν. Ανάμεσα σ΄ αυτούς ένας μόνο μπορεί να χαρακτηριστεί πραγματικά μεγάλος: Ο Dr. Filippo Rautis με τα Πόιντερ «Lucanie»».
Ίσως ο γλαφυρός Chelini να είναι λίγο υπερβολικός, όμως αυτό το απόσπασμα υπενθυμίζει πόσο σπουδαία είναι η εργασία του κυνοτρόφου, εφόσον απ΄ αυτόν εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό η διατήρηση και η βελτίωση των φυλών.
Ο κυνοτρόφος δεν μπορεί να ξεφύγει από τις μεγάλες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν όλοι όσοι ασχολούνται με ζωντανούς οργανισμούς. Καθόλου εύκολο λοιπόν το έργο του πραγματικού κυνοτρόφου, ιδίως όταν ο ίδιος αισθάνεται επιφορτισμένος με τη διατήρηση και κυρίως – την πρόοδο της φυλής με την οποία ασχολείται.
Όλα τα σκυλιά δεν κάνουν για γεννήτορες.
Γι΄ αυτό όταν μια ομάδα σκύλων φτάνει στην αναπαραγωγική ηλικία, ο εκτροφέας καλείται να επιλέξει τα πιο κατάλληλα.
Η επιτυχία της αναπαραγωγής θα εξαρτηθεί από τους παρακάτω παράγοντες:
– Ομοιομορφία πληθυσμού: Όσο πιο ομοιογενής είναι ένας πληθυσμός τόσο οι ρυθμοί προόδου αυξάνονται.
– Δυνατότητα εκτίμησης των χαρακτηριστικών:
Είναι σχετικά εύκολο για τον κυνοτρόφο να εκτιμήσει οφθαλμοφανή χαρακτηριστικά (ύψος, μήκος σώματος, διαφορές διάπλασης κ.λ.π.).
Λίγο πιο δύσκολη θα είναι η εκτίμηση της γενικής μορφολογίας του κάθε ατόμου. Σημειώνεται ότι αυτή είναι δουλειά κριτή. Παρ΄ όλα αυτά, για τον έμπειρο κυνοτρόφο δεν αποτελεί ιδιαίτερο πρόβλημα.
Πιο δύσκολη ακόμα είναι η εκτίμηση χαρακτηριστικών όπως η εξυπνάδα, η ικανότητα μάθησης, η ποιότητα χαρακτήρα κι άλλα όπως αντοχή, ταχύτητα, θάρρος, δύναμη κ.λ.π., ανάλογα πάντα με τον τύπο εργασίας για τον οποίο δημιουργήθηκε η φυλή.
Ολα αυτά απαιτούν εκ μέρους του κυνοτρόφου στενή παρακολούθηση των σκύλων του σε όλα τα στάδια της ζωής τους, εκπαίδευση στα ανάλογα καθήκοντα εργασίας και πάνω απ΄ όλα υπομονή, μεράκι και παρατηρητικότητα.
Σκεφτείτε όμως πόσο δύσκολο είναι, ο εκτροφέας μιας κυνηγετικής φυλής, να διαπιστώνει συνέχεια τις ικανότητες των σκυλιών του, όταν κατοικεί σε κάποια μεγαλούπολη, όπου κατά κανόνα οι αποστάσεις που τον χωρίζουν από τους τόπους εκπαίδευσης είναι πολύ μεγάλες.
Είναι έτσι ευνόητο ότι όσο πιο εύκολη η δυνατότητα εκτίμησης των χαρακτηριστικών, τόσο πιο επιτυχημένη η επιλογή.
– Αυστηρότητα κατά την επιλογή:
Ολοι οι κυνοτρόφοι πρέπει να είναι αυστηροί κατά την επιλογή των γεννητόρων.
Είναι και φυσικό και ανθρώπινο ο εκτροφέας να έχει συμπάθειες ή προκαταλήψεις όσον αφορά τα σκυλιά του (ή τα σκυλιά άλλων).
Μπορεί επίσης να πιέζεται οικονομικά και να χρειάζεται όσο το δυνατόν περισσότερες γέννες. Αν δεν λυγίσει, δεν θα αργήσει να αμειφθεί και να αναπληρώσει το συναισθηματικό και υλικό του κόστος. Θα λέγαμε ότι στην περίπτωσή μας ο όρος ΄΄αυστηρότητα΄΄, είναι συνώνυμος και ταυτόσημος με τον όρο ΄΄αντικειμενικότητα΄΄.
– Αριθμός των χαρακτηριστικών που επιλέγονται: Φυσικά, όσο λιγότερα χαρακτηριστικά μας ενδιαφέρουν τόσο ευκολότερη γίνεται η επιλογή. Δυστυχώς όμως, στον σκύλο εργασίας, τα χαρακτηριστικά βάσει των οποίων ο κυνοτρόφος καλείται να επιλέξει τους γεννήτορες, δεν μπορεί σε καμιά περίπτωση να είναι λίγα!
Δύσκολο το έργο αυτού που στοχεύει να διακριθεί με τα σκυλιά του, όσον αφορά την μορφολογία. Δυσκολότερο όμως γι΄ αυτόν που θέλει να διακριθεί στην εργασία, και ακόμα πιο δύσκολο για εκείνον που… αποβλέπει και στα δυο!
Ο τελευταίος, αν ψάχνει να βρει στον υποψήφιο γεννήτορα όλα αυτά τα χαρακτηριστικά αναπτυγμένα στον μέγιστο βαθμό, είναι σαν να ψάχνει… ψύλλους στ΄ άχυρα.
Τυχαίνει κάποτε να νομίζει ότι τον βρήκε, έως ότου – μετά από αλλεπάλληλες κρίσεις – έρχεται η απογοήτευση… Η απογοήτευση είναι πολύ μεγαλύτερη όταν ο εν λόγω σκύλος δεν δώσει τους αναμενόμενους απογόνους, στους οποίους ο εκτροφέας είχε στηρίξει μεγάλο μέρος των ελπίδων του.
Όπως έχει επανειλημμένα γραφτεί, ο «super» σκύλος δεν είναι και απαραίτητα καλός γεννήτορας. Ο «super» σκύλος, δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να γίνει ο σκοπός της εκτροφής…
Στόχος της εκτροφής πρέπει να είναι η διαρκής παραγωγή ενός καλού μέσου όρου (ποιοτικά) σκύλων, για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αυτό είναι που θα ωφελήσει την φυλή, θα ικανοποιήσει τους αγοραστές και τελικά θα καταξιώσει τον κυνοτρόφο.
Διάκριση χαρακτηριστικών
Σε μια εκτροφή, στην οποιαδήποτε εκτροφή, πρέπει να γίνεται μια διάκριση μεταξύ των ποιοτικών και ποσοτικών χαρακτηριστικών της…
Τα πρώτα καθορίζονται από ένα ή λίγα γονίδια και η επίδραση του περιβάλλοντος σ΄ αυτά είναι μικρή.
Τα δεύτερα καθορίζονται από την προσθετική δράση πολλών γονιδίων και η επίδραση του περιβάλλοντος είναι μεγαλύτερη.
Στο σημείο αυτό τίθεται η ανάγκη αναφοράς στην έννοια της ΄΄κληρονομισημότητας΄΄. Με τον όρο λοιπόν ΄΄κληρονομισημότητα΄΄ εννοούμε το τμήμα εκείνο του φαινότυπου που οφείλεται στην γονιδιακή δράση.
Πιο απλά είναι ο βαθμός κατά τον οποίο τα γονίδια παίζουν ρόλο στην μεταβίβαση ενός χαρακτηριστικού στον απόγονο….
Συμβολίζεται διεθνώς με το σύμβολο h2 που αποτελεί τον συντελεστή κληρονομισημότητας και ο οποίος εκφράζεται σε μονάδες από 0 μέχρι 1, ή επί τοις εκατό (%).
Οσο μεγαλύτερος είναι ο δείκτης, τόσο περισσότερο ευθύνονται τα γονίδια, όσο μικρότερος είναι τόσο οι επιδράσεις του περιβάλλοντος μεγαλύτερες.
Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά (π.χ. χρώμα τριχώματος, χρώμα αυτιών, μήκος αυτιών κ.λ.π.) έχουν υψηλό h2 της τάξεως πολλές φορές των 0,95 (σημειώνεται εδώ ότι οι τιμές 0 και 1 είναι περισσότερο θεωρητικές μιας και στην πραγματικότητα δεν εμφανίζονται ποτέ).
Το αντίθετο συμβαίνει με τα ποσοτικά χαρακτηριστικά (στα οποία ο h2 είναι σχετικά χαμηλός), όχι όμως στον ίδιο βαθμό.
Υπάρχουν έτσι ποιοτικά χαρακτηριστικά με σχετικά υψηλό h2 (π.χ. 0,6), με μέσο (π.χ. 0,4) και με χαμηλό (π.χ. 0,2). Η πρακτική σημασία όλων αυτών για τον κυνοτρόφο είναι ότι όσο μεγαλύτερος είναι ο h2, τόσο επιτυχέστερη η επιλογή όσον αφορά τα εν λόγω χαρακτηριστικά.
«Ατυχώς» για την επιλογή, τα περισσότερα χαρακτηριστικά που ενδιαφέρουν τον κυνοτρόφο είναι ποσοτικά.
Η επιστήμη της γενετικής κατάφερε να καθορίσει σε γενικές γραμμές ποια χαρακτηριστικά είναι ποιοτικά και ποια είναι ποσοτικά… Για τα περισσότερα όμως απ΄ αυτά, ειδικά στον σκύλο, δεν κατάφερε να μας δώσει επαρκή και ακριβή στοιχεία όσον αφορά τον δείκτη κληρονομισημότητας (h2) του καθενός απ΄ αυτά, πράγμα που θα βοηθούσε σε πρακτικό επίπεδο.
Διαβαθμίσεις χαρακτηριστικών
Τελειώνοντας επιχειρούμε να κατατάξουμε μερικά ποσοτικά χαρακτηριστικά ανάλογα με τον αν ο h2 είναι υψηλός, μέσος, ή μικρός, τονίζοντας όμως ότι η ακρίβεια της παρακάτω κατάταξης δεν είναι η καλύτερη δυνατή, αφού η γενετική δεν μας δίνει τουλάχιστον για την ώρα επαρκή στοιχεία.
α) υψηλός h2
-ύψος στο ακρώμιο
-μήκος σώματος
-μήκος τριχών-πάχος δέρματος, πάχος υποδόριου λιπόδους ιστού
-γενική σωματική διάπλαση (παράγοντες που συντελούν στην αντοχή στο ψύχος ή στη ζέστη)
-ποιότητα του γάλακτος της θηλυκιάς κατά τον θηλασμό
β) μέσος h2
-αθλητική ικανότητα
-εξυπνάδα-ικανότητα μάθησης εκπαίδευσης
-σωματικό βάρος ενηλίκου
-εργασιακή ικανότητα-αντοχή
γ) χαμηλός h2
-διάρκεια ζωής
-ανθεκτικότητα
-αριθμός κουταβιών σε κάθε γέννα
-μέγεθος και βάρος κουταβιών στην γέννα
